Cumhuriyet Türkiyesi`nde (1923-1950) ulusal kimlik ve hafıza inşası bağlamında edebiyat faaliyetleri

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti'nin bir ulus-devlet olarak tarih sahnesindeki yerini alması kurucu kadronun gözünde salt rejim değişikliğinden ibaret bir hadise değildir ve aynı zamanda yeni bir ulus inşası bağlamında sıfır noktasına işaret eder. Cumhuriyet rejiminin tesisi ve siyasi otoritenin tahkim edilmesinin ardından homojen bir ulus yaratma işine girişilmiştir. Yeni ulusun ideal vatandaş kimliğinin tasarlanması ise daha ziyade kültürel dönüşüm eksenli bir planlamaya dayanmaktadır. Bilhassa Harf İnkılâbı sonrasında üzerinde yoğunlaşılan bu gündem kapsamında tüm resmî aygıtların yanı sıra sanat ve edebiyat kurumları başta olmak üzere sivil yapılar da mobilize edilmeye, ilgili seferberlik doğrultusunda faydalı kılınmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, bahse konu bağlamdan hareketle ulus inşası sürecinde edebiyat kurumuna ne tür bir rol atfedildiğini ve edebiyattan ulusal hafıza ve kimlik inşası noktasında nasıl yararlanılmaya çalışıldığını incelemeyi amaçlamaktadır. Uluslaşma programı çerçevesinde edebiyat kurumundan hem Cumhuriyet inkılâplarına ayak uydurarak kendini yenilemesi hem de bu inkılâpların halka benimsetilmesi hususunda telkin vasıtası olarak işlevselleşmesi beklenmekteydi. İnkılâp Edebiyatı şeklinde adlandırılacak bir hareket etrafında örgütlenen faaliyetlerde bir taraftan yeni rejimin ufku doğrultusunda bir edebiyatın nasıl kurgulanabileceği geniş kapsamlı olarak tartışılmış bir taraftan da ulusal edebiyat kanonu tasarlanmaya çalışılmıştır. Araştırmada öncelikle edebiyat tarihinde şimdiye dek üzerinde pek durulmamış olan bu hareket hakkında birincil kaynaklardan hareketle bir değerlendirme sunulacak, ardından örnek eser ve vaka incelemeleriyle nasıl bir edebiyat anlayışı inşa edilmeye çalışıldığı irdelenecektir. Anahtar Kelimeler: Ulus İnşası, İnkılâp Edebiyatı, Ulusal Hafıza ve Edebiyat, Ulusal Kimlik ve Edebiyat, Halkevleri

The emergence of the Turkish Republic on the stage of history as a nation state did not merely mean a regime change for the Turkish Republic's founding fathers but it was also starting point of the Turkish nation building process. Immediately after the establishment of the new regime and the consolidation of the political authority, the republican cadres endeavored to create a homogenous nation. The idealized citizen of this homogenous nation was designed based on the basic principles of the Republic's cultural transformation program. Especially after the Harf İnkılâbı (alphabet revolution), beside government apparatus and official institutions; civil organizations as well as the institutions of art and literature were mobilized and used as an instrument for the sake of the nation building agenda. The aim of this study is to examine what kind of role was attributed to the institution of literature in creating a new nation and how the government benefited from the literature in order to reshape the national memory and identity. Within the framework of the nationalization program, republicans expected the institution of literature to renew itself according to the Republic's inkılâps (reforms) so that it can function as an indoctrination tool in making Turkish people to adopt the new reforms. In the activities organized around a movement which would then be named as İnkılâp Edebiyatı (Reform Literature), it is widely discussed how to design a new literature in accordance with the principles of the Republican regime and the national literature canon is tried to be designed. This study offers a general assessment of the İnkılâp Edebiyatı, which has long been ignored in the Turkish literary studies, based on the primary sources, then it will be questioned that what kind of understanding of literature was planed to built in the light of the case studies.Keywords: Nationalism, Nation Building, National Memory and Literature, National Identity and Literature, People's Houses