18. yy.`da taşra tezgahlarında kalyon inşa organizasyonu

Abstract

Osmanlı Donanması'nda 17. yüzyıl ortalarında Girit Harbi vesilesiyle esas savaş gemileri arasında üretilmeye ve kullanılmaya başlanan kalyonlar 1682 yılından itibaren kesin olarak Donanma-yı Hümayun'un ana savaş gemisi olarak kabul edilmiştir. 1701 Bahriye Kanunnâmesi ile donanmada en az kırk kalyonun olması hedefi koyulduktan sonra ise kalyon inşalarının Tersâne-i Âmire'nin dışında da gerçekleştirilmesi yaygınlık kazanmaya başlamıştır. 18. yüzyıl boyunca kalyon tarzı gemilerin inşa edildiği tezgahların sayısı giderek artarken belli dönemlerde de yoğun inşaların olduğu görülmüştür. 18. yüzyılın ilk üç çeyreğinde Osmanlı taşra tezgahları içerisinde en çok üretim yapılan tezgahlar Sinop, Rodos ve Midilli olmuştur. Kalyonların taşra tezgahlarında inşası için gereken organizasyon oldukça teferruatlıdır. Bir kalyonun inşa kararı verilmesinden tamamlanıp Tersâne-i Âmire'ye getirilmesi ve sefere hazır hale getirilmesi oldukça zahmetli ve bazen seneler alan bir süreç olmuştur. Bu süreçte kerestenin kesim ve nakli, demirin ve diğer malzemelerin tedariki ile gerekli işçilerin temin ve koordine edilmesi bu sürecin en önemli mevzularıdır. Kalyonların finansmanının sağlanması ve inşanın gerçekleşmesi birçok faktöre dayanmaktadır. Merkezden tayin edilen görevlinin yanında Osmanlı taşra teşkilatı da başta kadı olmak üzere bu organizasyonun birer parçası olmuşlardır. Osmanlı idaresi önceki yüzyıllarda edindiği tecrübeyle 18. yüzyılda taşra tezgahlarında kalyon inşa organizasyonunu büyük ölçüde başarıyla yürütmüştür.Anahtar Kelimeler: Kalyon, İnşa, Taşra, Tezgah, İnşa Organizasyonu.

In the middle of the 17th Century, the galleons, which were started to be produced and used as the main battle ships on the occasion of Cretan War, were accepted as the main war ship of the Ottoman Imperial Navy from 1682 onwards. With the 1701 Maritime Code, after the goal of having at least forty-nine galleons in the navy, building of the galleons outside the Ottoman Imperial Arsenal also became widespread.During the 18th century, the number of docks for which galleon-style vessels were built increased steadily, and it was seen that there were intensive building in certain periods. In the first three quarters of the 18th century, the most active docks in the Ottoman provinces were Sinope, Rhodes and Mytilene. The organization required for the building of the galleons in the countryside is quite detailed. Completing the building of a galleon and making it ready for campaign was particular and sometimes time-consuming process. The supply and coordination of lumbering and transportation, iron and other materials and necessary workers are the most important issues of this process. The funding of the galleons and the realization of building is based on many factors. Besides, the task appointed by the Government, the Ottoman provincial organization became a part of this organization, especially the qadi. In the 18th century, Ottoman administration carries out the building of the galleons in the provincial docks with great success owing to the exprerience in the previous centuries.Key Words: Galleon, Building, Province, Dock, Building Organization.