Değer koşullaması etkisi: Öğrenme mekanizmalarının incelenmesi

Abstract

Bu tezin amacı Değer Koşullaması Etkisi (DKE)'ni bulgulamak ve bu etkinin ardındaki mekanizmayı incelemektir. Bu tezin içerdiği iki deneye toplam 109 kişi katılmıştır. 98 kişinin (49 kadın, yaş aralığı 18-35) verileri analizlere dahil edilmiştir. Deneylerin içerdiği koşullama denemelerinde kullanılan uyaranlar, 45 adet renkli insan yüz fotoğrafını içeren bir uyaran havuzu ile 72 Türkçe sıfat içinden, katılımcıların ön-test aşamasında uyaranlara verdikleri hoşnutluk puanları temel alınarak seçilmiştir. Deneylerin ön-test aşamalarını izleyen koşullama aşamalarında, önce Duyusal Önkoşullama (DÖK) ve ardından Değer Koşullaması (DK) denemeleri gerçekleştirilmiştir. Bir DÖK denemesinde iki farklı fotoğraf (Ör: F1 ve F2) eşleştirilmiştir. Bir DK denemesinde bu fotoğraflardan bir tanesi (F2), duygu değer yükü pozitif, negatif ya da nötr olan bir sıfat ile eşleştirilmiştir. Son test aşamasında ise DÖK ve DK denemelerinde kullanılan tüm fotoğraflara yönelik hoşnutluk değerlendirmeleri alınmıştır. F2'ye yönelik değerlendirmelerin, eşleştirildiği sıfatın duygu değeri yönünde değişmesi (DKE) ve F1'e yönelik değerlendirmelerin de F2'nin son değeri yönünde değişmesi (Duyusal Önkoşullama Etkisi; DÖKE) beklenmiştir. DÖKE'nin bulgulanması, DKE'nin ardında yatan öğrenme türünün U-U modeline uygun olduğuna da işaret edecektir.Deney 1'in sonuçları, DKE ve DÖKE'nin bulgulanmadığını göstermiştir. Deney 2'de de DÖKE bulgulanmamış ancak bazı grup ve koşullarda DKE bulgulanmıştır. Bu sonuçlar DKE'nin altında yatan mekanizmanın Uyaran-Uyaran modelinden çok Uyaran-Tepki modeline uygun olduğunu düşündürmektedir.Anahtar Kelimeler: Değer Koşullaması, Duyusal Önkoşullama, UyaranUyaran (U-U) Modeli, Uyaran-Tepki (U-T) modeli

The aim of this thesis is to find Evaluative Conditioning Effect (ECE) and explore the underlying mechanisms.This thesis contained two experiments in which 109 people participated. Data from 98 participants (49 female, the age range was 18-35) could be used for the analysis. Stimuli which were presented in the conditioning trials of the experiments were selected from a pool of 45 coloured-face photographs and 72 Turkish adjectives on the basis of the ratings of the stimuli by each participant in the pre-test phases. During the conditioning phases, Sensory Preconditioning (SP) trials were presented before the Evaluative conditioning (EC) trials. During a SP trial two different photographs (eg. P1, P2) were paired. During an EC trial one of these photographs (P2), was then paired with an affectively positive, negative or neutral adjective. During the post-tests, participants evaluated affective values of the photographs presented in the conditioning trials. The liking rates for P2 was expected to change in the direction of the adjective with which it was paired (ECE) and the liking rates for P1 was expected to change in the direction of the most recent affective value of P2 (SPE). Evidence for SPE will indicate that the underlying mechanism of EC is compatible with Stimulus-Stimulus model.Results of Experiment 1 revealed neither ECE nor SPE. Although the results of Experiment 2 revealed no evidence for SPE, EC effects were detected. The results indicate that the mechanism underling the ECE is more compatible with Stimulus-Response model than Stimulus-Stimulus model.Keywords: Sensory integration, Sensory Preconditioning, S-S (StimulusStimulus) Model, S-R (Stimulus-Response) Mode