Kırkıkkale ilinde adolesan sağlık durumunun ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi

Abstract

ÖZET Ağar Güven A., Kırıkkale ilinde adolesan sağlık durumunun ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi, Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi, Kırıkkale 2005. Adolesan, 10-19 yaş grubunu kapsayan çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemidir ve puberte ve somatik büyümeyi tamamlama, sosyal, duygusal gelişme ve somut düşünceden soyut düşünceye geçiş ile bağımsız kimlik kazanma gibi olayları içerir. Adolesan dönemde edinilen yaşam tarzı ve alışkanlıklar bireyin hem şimdiki hem de gelecekteki yaşamını etkilediğinden, bu dönem çok hassas ve gelecek için de oldukça önemli bir süreçtir. Adolesanlar, bu dönemde hızlanan fiziksel, psikososyal ve mental gelişim nedeniyle risk altındadır. Son yıllardaki çalışmalar, gençler arasında şiddet ve kavga nedeniyle ölümler, obesite, sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı gibi pekçok sağlık probleminde endişe verici artış olduğunu göstermektedir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar da adolesanlar ve genç erişkinler için önemli sağlık sorunlarından birisidir. Araştırmalar, 1970-1 980'lere göre bugün gençlerin çok daha erken yaşta cinsel aktiviteyle tanıştığını göstermektedir. Seksüel aktivitenin başlaması ise cinsel yolla bulaşan hastalık ve istenmeyen gebelik riskini beraberinde getirmektedir. Kırıkkale ilinde adolesanlann yaşam tarzlarını, riskli davranışlar hakkındaki bilgi düzeylerini, davranış ve tutumlarını saptamak ve verilecek eğitimin etkisini değerlendirmek amacıyla sosyoekonomik düzeyi düşük ve sosyoekonomik düzeyi yüksek olan 2 lisede toplam 120 öğrenciye sosyodemografik özellikler, beslenme, sigara, alkol ve madde kullanımı, şiddet ve üreme sağlığı konularıyla ilgili sorulardan oluşan anket formları uygulandı. Bu konu başlıklarında eğitim verildikten sonra, aynı anket formları tekrar çalışma grubuna uygulandı. Yaş ortalaması 16.8±0.10 yıl olan toplam 120 [80 (%66.6) kız ve 40 (%33.4) erkek] öğrencinin üreme sağlığı bilgi düzeyleri eğitim öncesi ve sonrası değerlendirildi. Eğitim öncesi, cinsellik hakkındaki bilgisinin yeterli olduğunu düşünen 42 (%35.0) öğrenci vardı. Cinsellik veya cinsel ilişkiye ait bilgi edindikleri kaynak olarak 71 (%59.2) öğrenci arkadaşlarını, 56 (%46.7) öğrenci dergi-gazeteyi, 48 (%40.0) öğrenci de televizyon-radyoyu belirtmişlerdir.VI Eğitim öncesi, erkeklerde ergenlik döneminde olan değişiklikler hakkında bilgi düzeyi iyi olan 41 (%34.1) öğrenci varken, kızlarda ergenlik döneminde olan değişiklikler hakkında bilgi düzeyi iyi olan 42 (%35.0) öğrenci vardı. Eğitim öncesi gebelikten korunma yöntemleri hakkında bilgi düzeyi iyi olan 1 (%0.8) [1 kız (%1.3)], cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma yöntemini bilmeyen ya da yanlış bilen 71 (%59.2) öğrenci vardı. Eğitim öncesi üreme sağlığı konusunda iyi bilgi düzeyine sahip 5 (%4.2) öğrenci varken eğitim sonrası 25 (%20.9) öğrencinin iyi bilgi düzeyine sahip olduğu tesbit edilerek, eğitimin bilgi düzeyinde artış sağladığı görüldü. Tüm şiddet içerikli davranışlar, sosyoekonomik durumdan bağımsız olarak erkeklerde daha fazla oranda saptandı ve araba kullanma, alkol kullanma ve şiddet içerikli oyun oynama şiddet davranışı için bir risk faktörü olarak tesbit edildi. Alkol ve sigara kullanma, Lise 3. sınıflarda anlamlı olarak yüksek bulundu. Bu da, hem büyümenin dışarıya ispatının bir yolu, hem de güçlü arkadaşlıkların etkisi olarak değerlendirildi. Sigara ve alkol kullanımı için, arkadaşların sigara kullanıyor olması risk faktörü olarak tesbit edildi. Eğitim sonrası erkek ve kızlarda beslenme alışkanlıklarının olumlu yönde değiştiği görüldü. Bu araştırma sonuçlarımızla birlikte, adolesan dönemde üreme sağlığı, cinsellik, beslenme ve riskli davranışlar konusunda verilecek eğitimlerin yaygınlaştırılmasının, hem adolesanın şimdiki hem de gelecekteki sağlığı ve yaşam kalitesi üzerinde çok olumlu sonuçlara neden olacağı kanısındayız. Anahtar kelimeler: Adolesan, üreme sağlığı, şiddet, riskli davranış

vii ABSTRACT Ağar Güven A., Determination of adolescents' health and effecting factors in Kırıkkale, Kırıkkale University Faculty of Medicine Department of Pediatrics. Speciality Thesis, Kırıkkale 2005. Adolescence is a transition period from childhood to adulthood, that covers 10-19 year age groups. It involves not only puberty but also completion somatic maturation, social, emotional development, passing from concrete thought to abstract thought and getting independent identity. Since the habits acquired during the adolescent period effect the whole life of that person, this period is a very sensitive and important process for the future. Because of the accelerating physical, physchosocial and mental development, adolescents are under risk. The recent researches express the worrying inrease of many health problems such as deaths caused by violence and fighting, obesity, smoking, alcohol and drugs among young people. Sexually transmitted disases (STDs) are also one of the important health problems among adolescents and young adults. In recent years young people meet sexual intercourse in younger ages than their counterparts in 1970-1980's. And early start of the sexual activity, brings the risks of sexually transmitted diseases and unwanted pregnancies. The aim of this study is to determine the life styles, the levels of the knowledge and attitudes about the risky behaviours of the adolescents in Kırıkkale, and to determine the effects of a training programme on the related topics. A self-filled questionnaire consisted of questions on sosciodemographic characteristics, nutrition, smoking, alcohol and drugs, violence and reproductive health behaviours, was applied to 120 students in two high schools (one with low socioeconomic status and one with high socioeconomic status). After the training programme, the same questionnaire was applied to the same study group again. The level of reproductive health knowledge of the 120 students [80 (%66.6) female and 40 (%33.4) male] who have a mean age of 16.8±0.10 year, was determined before and after training. There were 42 (%35.0) students who were thinking that their knowledge on sexuality was enough. As the source of the information on sexuality and sexual intercourse, 71 (%59.2) students indicated friends, 56 (%46.7) students indicated magazines and newspapers and 48 (%40.0) students indicated television-radio.viii Among all, 41 (%34.1) students had good level of knowledge about the changes in males during puberty, and 42 (%35.0) students had good level of knowledge about the changes in females during puberty. Before training, there was only one (%0.8) [1 female (%1.3)] student who had good level of knowledge about the contraception methods where 71 (%59.2) students didn't heard about or had wrong ideas about protection from STDs. There were 5 (%4.2) students who had good level of knowledge about reproductive health before training and there were 25 (%20.9) students who had good level of knowledge after training.This data revealed that education proves an increase in the level of knowledge. Violence-related behaviours were determined to be more in males than females independent from socioeconomic status. Driving, drinking alcohol and playing computer games involving violence were determined as risk factors for violence related behaviours. Drinking alcohol and smoking were higher in the third class students when compared to the first class students. This was thought about the way to prove growing and about the strong friendships. Smoking of the friends was determined as a risk factor for smoking and drinking alcohol. After training, it was seen that feeding habits of the students were changed in the desired way. With these results, we believe that widespreading the education on reproductive health, sexuality, feeding and risky behaviors, will have positive effects on the adolescent's today's and future health and life quality. Key words: Adolescent, reproductive health, violence, risky behaviours