Türkiye`nin iç savaş döneminde (1918-1922) Sovyet Rusya ile ilişkileri

Abstract

Çarlık Rusya'sı İstanbul, Boğazlar ve Doğu Anadolu üzerinde mutlak söz sahibi olmak için Birinci Cihan Harbi'ne büyük umutlarla girmişti. Ancak cephe gerisinde patlak veren devrim, sarayın bütün plânlarını bozmuş ve Romanovlar hanedanlığının sonunu hazırlamıştı. 1917 yılındaki 25 Ekim (7 Kasım) Devrimi'yle birlikte yönetim aygıtını eline geçiren Bolşevikler, ülkede sosyalizmi inşa etmek için bir takım köklü adımlar attı. Toprak kararnamesi, işçinin üretim üzerindeki hâkimiyeti, ulusların kendi geleceğini tayin hakkı ve sürekli barış gibi Sovyet yönetimi tarafından pratiğe geçirilen sosyalist ilkeler, bir cenahı (yoksul köylüler, emekçiler ve rütbesiz erler) hoşnut ederken diğer cenahı (burjuvazi, toprak ağaları, aristokrasi, Menşevikler, Sosyalist-Devrimciler, Kadetler, Beyaz Muhafızlar vb.) infiale sürükledi. Dolayısıyla sınıfsal çıkarlar, Sovyet Rusya'yı 1918'de başlayıp 1922'de son bulan bir iç savaşa icbar etti. Mezkûr savaş, kuşkusuz Bolşeviklerin mutlak zaferiyle sonuçlanmış ve bölgenin kaderini büyük ölçüde değiştirmişti. Sovyet Rusya'ya komşu olması hasebiyle Türkiye de söz konusu savaşa dolaylı olarak veya doğrudan iştirak etmişti. Bu bağlamda İstanbul hükümeti ve Ankara hükümetinin Rus İç Savaşı esnasında özellikle Doğu Anadolu, Kafkasya ve Türkistan üzerinde izledikleri dış politika çalışmamızın muhteviyatını oluşturmaktadır. Tez çalışması hazırlanırken gerekli kaynaklar hummalı bir inceleme sonucu temin edilmiş ve konu başlıklarına göre tasnif edilmişlerdir. Mukayeseli yöntemin kullanıldığı araştırma, kapsamlı bir okuma sonrası yapılan sentezlerle tamamlanmıştır. Özellikle Rus arşiv belgeleri ve Rusça literatürün kullanılmış olması çalışmanın özgünlüğü açısından önem arz etmektedir. Bu bağlamda tez çalışmamız, 20. yüzyıl Türk-Rus münasebetlerine farklı bir bakış açısı sağlama ve dış politikamızı muhtelif kaynaklardan değerlendirme amacı taşımaktadır. Anahtar kelimeler: Rus İç Savaşı, Bolşevikler, Ekim Devrimi, İstanbul hükümeti, Kafkasya, Türkistan, Ankara hükümeti

Tsarist Russia had entered the First World War with great hopes in order to have an absolute voice over İstanbul, the Straits and Eastern Anatolia. But the revolution, broke out behind the front, distrupted plans of palace and, it put an end to the Romanov dynasty. The Bolsheviks, took over the state apparatus at the end of the October Revolution (November 7th) in 1917, took a number of radical steps in order to build socialism in Russia. The social principles like the decree on land, domination of employees over production, the right of nations to self-determination and continous peace, principles put into practice by Bolsheviks, on the one side satisfied a group (poor peasants, laborers and simple soldiers) on the other side draged other group (bourgeois class, landlords, aristocracy, Mensheviks, Socialist Revolutionists, Cadets, White Army etc.) into indignation. Therefore, class interests forced Soviet Russia into the civil war, began in 1918 and ended in 1922. The before mentioned war, undoubtedly, ended with absolute victory of Bolsheviks, and it on a large scale changed the destiny of region. İn terms of its neighborhood with Soviet Russia, Turkey directly or indirectly took part in the civil war in question as well. İn this contex, the foreign policy, carried out by the İstanbul and Ankara governments, especially, over Eastern Anatolia, Caucasia and Turkestan during the Russian Civil War, forms the content of our study. While preparing the thesis, necessary resources were obtained at the end of a frenetic examination, and they were classified according to topic titles. The study, in which comparative method used, was completed with synthesises done after an extensive reading. Using the Russian archive documents and the Russian literature is important in terms of originality of the work. İn this sense, our study pursues a goal for giving different perspective on Turkish-Russian relations in the 20th century, and it aims at evaluating our foreign policy from different resources. Key words: The Russian Civil War, Bolsheviks, the October Revolution, the İstanbul government, Caucasia, Eastern Anatolia, Turkestan, the Ankara government