Merkezden yerele su yönetimi: Gönen Ovası Sulama Birliği örneği

Abstract

Ortak doğal kaynakların nasıl yönetilmesi gerektiği konusu literatürdeki tartışmalı alanlardan biridir. Elinor Ostrom merkezi düzenlemeler ve piyasa mekanizmalarını içeren yaklaşımlara karşı çıkarak çözümün iyi yönetişim ve katılımcılık ilkeleri ışığında, doğal kaynakların yönetiminin ve karar alma mekanizmalarının yerel halka verilmesinde olduğunu belirtmektedir. Bu çerçevede nasıl yönetileceği tartışmalı olan doğal kaynakların biri de sulamada kullanılan su kaynaklarıdır. Türkiye'de sulama yönetimini 1950'li yıllardan günümüze Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) yürütmektedir. Bu süreçte DSİ'nin inşa ettiği sulama tesislerinin büyük bir kısmını doğrudan kendisi işletmiştir. 1990 yılından itibaren su yönetiminde değişim sürecinin yaşandığı görülmektedir. DSİ tarafından işletilmesinin ekonomik olmaması, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de katılımcı sulama yönetimi anlayışının benimsenmesi gibi nedenlerle tesisleri, yerel yönetim birliklerinin bir araya gelerek oluşturdukları Sulama Birlikleri'ne devretmeye başlamıştır. Bu değişimin beklenen sonuçları ne ölçüde ürettiği araştırılması ve alana inilerek yanıtlanması gereken bir sorudur. Bu çalışmanın amacı da Balıkesir'in Gönen ilçesindeki Gönen Ovası Sulama Birliği örnek alınarak bahsi geçen devir süreci sonrasında, yerelleşen ve sulama birlikleri aracılığıyla kullanıcıların yönetimine devredilen sulama yönetiminin ne ölçüde beklenen etkinlik ve verimlilik hedeflerine ulaştığını ve sorunları çözüp çözemediğini incelemek olacaktır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı tezde araştırma verileri, görüşme ve doküman incelemesi yöntemleri aracılığıyla elde edilmiştir. Gerçek bir katılımcı yapının oluşturulamadığı sulama yönetiminde; Katılımcı Sulama Yönetimi modeli çerçevesinde sorunun bilincinde olan, sorunu doğru tanımlayacak yöneticilerin olduğu ve kullanıcıların bilinçlendirildiği, birlik yönetiminde söz hakkı olduğu bir yönetim gerçekleştirilmesi gerektiği araştırmanın temel bulguları arasında yer almaktadır.

Questions surrounding the management of common natural resources are controversial issues in the literature. Elinor Ostrom oppose to central regulations and market mechanisms and argues that the solution concerning the management of natural resources lies in the delegation of decision making powers to the local people, in the light of good governance and participatory resource management principles. In this context, management of water resources for irrigation is one of the controversial issues in the management of commons. The General Directorate of State Hydraulic Works (SHW) managed the irrigation system of Turkey since 1950's. Large parts of the irrigation facilities constructed in this process were operated directly by SHW. SHW started to transfer facilities to Irrigation Unions after 1990, considering economic and administrative concerns in parallel to international trends. In this way, it is intended to provide more efficient and effective water resources management. Yet again, there are questions concerning to what extent those expectations about efficiency and effectiveness were fulfilled in the field. The aim of this study is to examine Gönen Plain Irrigation Association Case, in which irrigation management is localized and transferred to users through irrigation association and analyse to what extent expected efficiency and effectiveness goals were met. The data used in the thesis was acquired through observations, interviews with the farmers and documents of the water user association and SHW. The main result and findings of the study demonstrates that re-centralisation of authorities prevents a genuine participatory structure. The irrigation union needs an accountable management who would be able to identify problems and enhance farmer participation in the process.