Sa`di-yi Şîrâzî`nin hayatı, eserleri ve Türk edebiyatındaki yeri

Abstract

XIII. yüzyılda yaşamış İran'ın en büyük şairlerinden Sa'di-yi Şîrâzî, yazmış olduğu eserlerle sadece Fars edebiyatında değil dünya edebiyatında da önemli bir yere sahiptir. Sa'di-yi Şîrâzî'nin eserleri arasında bulunan `Bûstân` ve `Gülistân` Türk edebiyatındaki birçok şair ve yazarı etkilemiştir. Bu iki eserin Türk edebiyatına pek çok tercümesi ve şerhi yapılmış ve Osmanlı dönemi medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuştur. Manzum-mensur olarak kaleme alınan `Gülistân` eserine sözlükler ve nazîreler yazılmıştır. Sa'di-yi Şîrâzî hakkında gerek Türk gerekse Fars edebiyatında birçok çalışma yapılmıştır; fakat derinlemesine incelenmemiştir. Bu çalışmada Sa'di-yi Şîrâzî'nin yaşadığı döneme, hayatına, üslûbuna, eserlerine, Türk, Fars ve Batı edebiyatındaki izlerine değinilmiştir. Sa'di-yi Şîrâzî, Anadolu'da yetişmiş bir şair olmadığından Türkçe kaynaklarda onun hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır bu bakımdan hayatı ve eserleri hakkında Farsça kaynaklardan istifade edilmiştir. Bu çalışmada Sa'di-yi Şîrâzî ve eserlerinin Türk edebiyatındaki etkileri ele alınmıştır. Bunun için tezkireler, divanlar ve nazîre mecmuaları taranmıştır. Türk edebiyatında, Sa'di-yi Şîrâzî ve eserlerinin etkisinde kalan fakat günümüze kadar hakkında çalışma yapılmamış divan şairleri de incelenmiştir. Türk edebiyatında `Bûstân` ve `Gülistân` eserlerine yapılan tercüme ve şerhler için kütüphanelerdeki yazma eserlerden yararlanılmıştır. Böylece Türk okuruna Sa'di-yi Şîrâzî'nin Türk kültür ve edebiyatındaki yansımalarını tanıtmak amaçlanmıştır.

Sa'di-yi Şîrâzî, one of the greatest poets in Persia who lived in XIII. century, has an important place not only in Persian literature but also in world literature with his works. `Bûstân` and `Gülistân`, two of his works, are important works which have influenced many poets and authors in Turkish Literature. These two works have been translated and expounded many times in Turkish Literature. They were taught as a course book at madrassahs in the Ottoman period. Dictionaries and parallels were written for `Gülistân` which was written up as poetic- prosaic. Many works have been done on him in both Turkish and Persian Literature, but he hasn't been investigated deeply. In this study, the period when he lived, his life, works and traces in Turkish, Persian and West literature were mentioned. Since he wasn't a poet who grew up in Anatolia, there isn't much information about the poet in Turkish sources and in this respect, Persian sources were used for his life and works. Sa'di-yi Şîrâzî and his works constitute the article and the effects of his works on Turkish Literature and his life were discussed. Collection of biographies, divans and magazines of parallels were scanned for this. The poets who were under the influence of him and his works but whose works haven't been searched were investigated. Handwriting works in the libraries were made use of for the translations and expositions for `Bûstân` ve `Gülistân` in Turkish Literature. Thus, it was aimed to introduce the reflection of him in Turkish culture and literature to the Turkish reader.