Türkiye ormanlarında çıkan yangınların sınıflandırılması ile büyük yangınların çıkma ve gelişme nedenleri

Abstract

ÖZET Türkiye ormanlarında çıkan yangınların alan olarak sınıflandırılması ile büyük orman yangınlarının çıkma ve gelişme nedenlerini araştırmak için ele alınan bu çalışmada tespit edilebilen hususlar aşağıda özetlenmiştir. (1) Konunun sonuçlandırılmasında 1959-1983 yılları arasında Türkiye ormanlarında çıkmış tüm yangınlara ait yangın kayıt defterleri, yangın dosyaları, ormancılık istatistik albümleri, Türkiye orman envanteri, amenajman planları ve yıllık iş programları incelenmiştir. 1959-1983 yıllarına ait (25 yıl) tüm yangın verileri Bilgisayara aktarılarak yangınların sınıf lamasının hatasız yapılması sağlanmıştır. (2) Türkiye ormanlarında 1959-1983 yılları arasında çıkan 19 485 adet orman yangını üzerindeki çalışmalar sonunda yangınlar 5 çeşitli tipte sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmalardan Tablo 10 ve Şekil 6'da gösterilmiş olan sınıf lamanın her yönü ile daha uygun olacağı kabul edilmiştir. Türkiye'de 1959-1983 yılları arasında çıkan orman yangınları tarafımızdan kabul edilen sınıflamaya göre, adet ve alan olarak Tablo 10'da gösterilendir. Ayrıca bu dönem içinde çıkan yangınların Orman Bölge Müdürlükleri itibariyle adet ve alan olarak toplam dağılımı Tablo 15 ve 16'da gösterilmiştir. Bu tablolardan orman yangınlarının adet ve alan olarak en faz-la görüldüğü Orman Bölge Müdürlükleri, gittikçe azalan miktarlar itibariyle Muğla, İzmir ve Antalya'dır. Ayrıca adıgeçen dönem içinde Türkiye'de çıkan orman yangınlarının adet ve alan olarak yıllar itibariyle sınıflara dağılımları da Tablo 17 ve 18 'de verilmiştir. Bu tablolardan yangınların alan olarak 1964, 1969, 1970, 1973, 1975 ve 1977- 1980 yıllarında, adet olarak 1973, 1977, 1980'de en fazla olduğu anlaşılmaktadır. Bu sonuçların çeşitli siyasal ortamın bir sonucu olduğunu da Tablo 19 'da görmek mümkündür. (3) Türkiye'de 1959-1983 yılları arasında meydana gelen yangınların alan olarak sınıflamasında görülen G sınıfı yangınlara (500, 1 hektar ve daha büyük) `Büyük yangın` adı verilmiştir. Bu dönemde 51 adet büyük yangın çıkmıştır. Bu yangınlarda, inceleme ve tartışılmalarındaki kolaylığı sağlamak üzere. G-, G` ve G, olmak üzere 3 alt sınıfa ayrılmıştır. Bu alt sınıfların alanları, bunlara isabet eden yangın adedi ile bir yangına ait ortalama yanan alan miktarları Tablo 20 de verilmiştir. Ayrıca büyük orman yangınlarının Orman Bölge Müdürlüklerine adet ve yaktıkları alan olarak dağılımı Tablo 21 ve 22'de; yıllar itibariyle dağılımları ise Tablo 23 ve 24 de gösterilmiştir. (4) Türkiye ormanlarında 1959-1983 yılları arasında çıkan 51 adet büyük orman yangını G.., G» ve G` alt sınıflarına göre ele alınmış ve her Orman Bölge Müdürlüğüne göre tek tek incelenmiştir. Bu incelemede her yangına bir numara verilmiş ve böylece SONUÇ VE ÖNERİLER kısmında incelenmelerinde kolaylık sağlanmıştır. İncelenen her büyük yangın aynı ana başlıklar içinde ele alınmıştır. Bunlar: Yangının adı, Mevkii, Çıkış tarihi ve devam süresi, Yangının çıkış nedeni, Yangın türü, Yanan alan ve zarar, Yangın öncesi ve yangın esnasındaki hava koşulları,Yanıcı madde tipleri, Arazi koşulları, Yangın söndürme organizasyonu ve Diğer hususlardır. Her yangına ait verilen bilgiler, Yangın kayıt defterleri, yangın dosyaları ve diğer mevcut bilgiler yanında arazide 1982-1984 yılları arasında tarafımızdan yapılan inceleme, araştırma ve soruşturmalar sonucunda elde edilmiştir. (5) Yapılan çalışma ve incelemeler sonucunda Türkiye' de 1959-1983 yılları arasında çıkan 51 adet büyük orman yangınının çıkış nedenleri Tablo 25, yıllara dağılımı Tablo 23, aylara dağılımı Tablo 26 ve günün saatlerine dağılımı Tablo 27'de gösterilmiştir. Adıgeçen 51 adet yangından 9 adedinin (% 17,6) (Yangın No. 7, 8, 10, 15, 19, 33, 35, 36 ve 43) suçlusu bulunmuştur. Bu yangınlarda ölen olmamış ve yalnız 3 kişi yaralanmıştır. Büyük yangınlarda sabit değerlerle araç ve gereçlerde önemli kayıplar meydana gelmemiştir. (6) Büyük yangınların çıkma ve gelişmesi üzerinde yapılan incelemelerden, adıgeçen 51 adet büyük yangını insanoğlunun çıkardığı saptanmıştır. Bu yangınların büyümesini, gelişmesini faktörlerin sırasıyla yanıcı maddelerin cinsi, yangın esnasındaki hava koşullarının elverişli oluşu, haber alma olanaklarının yetersiz bulunuşu, arazi koşullarının uygunluğu, transport olanaklarının yetersizliği, yangın söndürücülerin bilgi ve deneyimlerinin azlığı, yangın idare eden (Yangın Âmiri) teknik elemanların karşı ateşi kullanmadaki çekimserlikleri, yangınla savaş organizasyonunun istenen etkin düzeyde olmayışı ve bu konudaki araştırma ve eğitime gerekli önemin verilmemesi olduğu saptanmıştır.

SUMMARY The aims of this study are to classify big forest fires according to burned areas, and to investigate how forest fires occure and spread in Turkey. The results obtained from this research are given below briefly. (1) The registers, all the reports fire, forest statistics, forest inventories, management plans, and annual action plans were carefully reviewed in order to conclude the study. What we gained from above mentioned material for the years between 1959-1983 was computerized to eleminate the errors in classification forest fires. (2) As a result of studies made on 19 485 forest fires which occure in between 1959-1983 forest fires were classified into 5 categories. One of them, which is shown in Table 10 and Figure 6, found more accaptable. The total amount and areas of forest fires occured in the same period were given in Table 15 and 16 according to the Regional Forest Directories. In Table 17 and 18 annual occurance of forest fires were shown for the same period. From these tables it is understood that the most big fires by area were in the years of 1964, 1969, 1970, 1973, 1975, 1977-1980, and statistically in 1973, 1977 and 1980. It is possible to see from Table 19, the general political attitudes in the country had great effect on the occurance of forest fires.- 238 - (3) G type forest fires (500, 1 hectar and more) in the period of 1959-1983 are called `Big fires`. Within this period 51 big fires occured. These fires are diveded into three subclasses as G.., G` and G, for the sake of research and discussions. The areas of these subclasses, number of the fires fall in the classes, average burned area per fire were given in Table 20. The distribution of big fires are also given on Forest Regional Directory base considering amount and are in Table 21 and 22; and annual distribution of forest fires in Table 23 and 24. (4) Each big fire, which is subject to our investiga tion, was studied according to the subclasses G., G? and G~. Same headings were used for each big fire. These headings are: Name of fire, location, date of fires start and length, cause of fire, type of fire, burned area and damage, weather conditions, types of burning materials, topography, fire organization and other items. Information given in the registers, forest reports, and in other sources for each fire were checked in the field during 1982-1984 periods by us. (5) At the end of research, causes of fires were given in Table 25, annual distribution in Table 23, monthly distribution in Table 26, and daily distribution in Table 27 related to 51 big forest fires occured in the period of 1959- 1983. The offencer of 9 (% 17,6) big fires were found (Fire No. 7, 8, 10, 15, 19, 33, 35, 36 and 43). Nobody was killed by these fires, but 3 person were wounded. No big harm and damaged occured on buildings and equipments. (6) According to our research all of these 51 big forest fires were man-caused. Suitable weather conditions, lack of communication, topography, acccessibil ity inadequate knowledge and experience among fire crews, risk taking capacity of fire boss and other technicians, lack of education and research were the causes of big fires.