Keban, Zeytindağ-Hazine mağara asil metal cevherleşmelerinin kökeni ve ekonomik jeolojik değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Torid tektonik kuşağının Doğu Toroslar üzerinde etkin bir kıta kenarında yer alan inceleme alanı ve dolayı Magmatik, Metamorfik ve çökel kayaç birimlerini kapsa maktadır. İnceleme alanı içinde yer alan birimlerin tümü metamorfik olup, permo-karbonif er yaşlı şist biriminin çeşitli litolojileri ile çökelme ve diyajenez yaşı karbonifer öncesi olan olistolitik rekristalize kireçtaşları ile bunları kesen üst kretase sonu magmatizmasınm ürünü subvolkanik kayaçlar yüzeylenir. İnceleme alanının yakın dolaylarında ise Baskil magmatitleri ve Mesozoik çökel- leri ile Üst kretase yaşlı ultrabazikler gelişir. Bu birimler sahanın dışında yer yer eosen-oligosen yaşlı kum- taşı-marn, oligosen yaşlı kumlu kireçtaşı ve Miyosen yaşlı tüf, bazalt ve kireçtaşları ile örtülmüştür. Metamorfik birimlerin çökelimleri ve diyajenezleri Paleozoikte tamamlanmış, Mesozoik'te alpin orojenezinin etkisinde kalarak kıvrımlanmış ve orojeneze bağlı olarak yeşil şist fasiyesinin alt fasiyes serilerinde (Barrow tipi) düşük basınç ve sıcaklık koşullarında metamorfizma geçirmiştir. İnceleme alanında yer alan cevherleşme Paleo-karstik tipte bir cevherleşme olup, olistolitik rekristalize kireçtaşlarınm çatlak, kırık, eklem, fay ve yarık sis temleri içinde karstik boşluklara bağımlı olarak gelişmiştir. Bölgedeki cevherleşmelerin yüzey suları ve- III - sülfatlı çözeltilerle taşınıp çökelmesi ve kimyasal sedimentasyonu sonucu gelişmiştir. Ayrıca magmatik sokulumların yeterli ısı ve çözelti konsantrasyonunu sağladığı karbonatlı kayaç dokanaklarında bazı kontakt metamorfik mineraller ile skarn mine- ralizasyonları oluşmuştur. Kontakt metamorfizma Hornb- lend-Hornf els fasiyesini işaret etmektedir. İnceleme alanında; elementlerden : Altın (nabit), gümüş, elektrum, bizmut, plumbo jarozit, altayıt, gümüş sülf otuzlarından ; argentit, pirargenit-prustit, pearseit- polibazit, stromayerit, sülf idlerden : pirit, markazit, pirotin, kalkopirit, sfalerit, galenit, fahlerz (Freiber- jit), enargit, hematit, mimetit, kovellin, oksit ve hid roksitlerden : götit, lepidokrozit, psilomelan, pirolu- sit, brounit, manganit, lusunjit, rutil ve anatas, kar- bonat-sülf at-silikatlardan : malakit, azarit, serüsit, kalsit, dolomit, siderit, ankerit, kuvars, zirkon', seri şiz, halosit, grenalit, kil minerallerinden : klorit ve apatit tesbit edilmiştir. İnceleme alanında yer alan asil metal cevherleşme si elde edinilen veriler ışığında değerlendirilerek, cev herleşmenin görünür ve muhtemel rezervleri ile metal de ğerleri hesaplanmıştır. Buna göre; 1.64 gr/t Au, 47.34 gr/t Ag, % 2.41 Pb, % 0.79 Zn, % 1.29 Mn, % 17.97 Fe or talama tenörlü 30.135 ton görünür cevher rezervi ile, 2.35 gr/t Au, 40.15 gr/t Ag, % 1.51 Pb, 0.66 Zn,' 0.51 Mn ve % 18.48 Fe içerikli 64.321 ton muhtemel cevher re zervi saptanmıştır. Bu tenörlere göre görünür rezervden 49.357 kg Au, 1426,5 kg Ag, 605.632 ton Pb, 198.237 ton Zn, 323.154 ton Mn metal değerleri ile muhtemel cevherden, 151.3 kg- IV - Au, 2583 kg Ag, 1002.2 ton Pb, 427.1 ton Zn, 329.743 ton Mn, 11886.5 ton Fe metal değerleri elde edilebileceği saptanmıştır. Ayraca 1 gr/t Au ve 155 gr/t Ag ortalama tenörlü 11.000 ton da pasa rezervi tesbit edilmiştir.

SUMMARY The study area and around which lies on the shelf of an active continent of East Taurus Momuntains within the Torid tectonic belt consist of magmatic, metamorphic and sedimentory rocks. All of the rock units within the study area are of metamorphic type and various lithologies of schist unit of permo-carbonif erous age, olistolithic recrystali- zed limestone of which its sedimentation and diage'nesis age is pre-carbonif erous and subvolcanic rocks produced by late upper cretaceous magmatism cutting the former two crop out within the study area. Baskit magmatites, mesozoic sediments and ultrabasic rocks of uppor creta ceous age appear in the vicinity of the study area. These units are partly covered by sandatone-marl of eocene- oligocene age, sandy limestone of oligocene age and tuff, basalt and limestone of miocene age. Sedimentation and diagenesis of metamorphic units have been completed in Paleozoic and folded under the effect of Alpin orogenesis in Mesozoic and as a result of this orogenesis, they have been metamophosed in the lower facies series of green achists which have low pres sure and heat conditions (Barrow type). Within the study area, mineralization of Paleo- Karstic type has developed depending on karstic cavities within the crack, fracture, joint, fault and vein system of olistolithic recrystalized limestones. Mineralization- VI - has developed due to migration of former minerals by surface water and sulphate solutions followed by precipi tation and chemical sedimentation. Also, within the boundary of carbonate rocks of which magmatic intrusions have provided sufficient heat and solution concentration, some contact metamorphic minerals and scarn minerals have developed. Contact metamorphism indicates hornblend-hornf els facies. The study area consists of gold, silver, electrum, bismuth, plumbo jarosite, altayite as elements, argentite, pyroargenite-prustite, pearseite-polybasite, stromayerite as silver-sulphate-salts, pyrite, marcasite, pyrotine, calcopyrite, sphalerite, galenite, fahlerz (Freibergite), enargite, hematite, mimetite, covelline as sulphides, goethite, lepidocrosite, psylomelane, pyrolucite, brou- nite, manganite, lusungite, rutile and anatase as oxides and hydroxides, malachite, azurite, serucite, calcite, dolomite, siderite, ankerite, quartz, zircon, sericite, halocite, grenalite as carbonate-Sulphate silicates and chlorite and apatite as clay minerals. Acid-metal mineralization in the study area was considered by the help of available data, and the probable and apparent reserves and metal values were estimated. According to this estimation 30.135 ton apparent are reverse with on average grade of; 1.64 gr/t Au, 47.34 gr/t Ag, 2.41 % Pb, 0.79 % Zn, 1.29 % Mn, 17.97 % Fe and 64.321 ton probable ore reserve with an average grade of 2.35 gr/t Au, 40.15 gr/t Ag, 1.51 % Pb, 0.66 % Zn, 0.51 % Mn and 18.48 % Fe are present.- VII - According to these grades; 49.357 kg Au, 1426.5 kg Ag, 605.632 ton Pb, 198.237 ton Zn, 323.154 ton Mn. are available from apparent reserve and 151.3 kg Au, 2583 kg.Ag, 1002.2 ton Pb, 427.1 ton Zn, 329.743 ton Mn, 11.886,5 ton Fe are available from probable reserve. In addition 11.000 ton muck reserve with an average grade of 1 gr/t Au and 155 gr/t Ag are estimated.