Doğu Anadolu`da ısı akısı dağılımı

Abstract

-1- ÖZET Gözlemler yerin içinin sıcak olduğunu belirlemektedir. Düşey sıcaklık gradyanı ile kayaçların ısı iletim katsayısının çarpımı yer- _2 yüzündeki ısı akısı değeri verir. Yerin ortalama ısı akısı 61.5 `~ (Lee, 1970) olup farklı kayaç yapılarında olsalar bile okyanuslar ile kıtalarda ortalama çok değişmez. Levha tektoniği kavramlarına uygun olarak okyanus ortası yükselimleri boyunca çok yüksek, dalma-batma bölgelerinde ise çukurun önünde düşük, arkasında ise yüksek ısı akısı değerleri gözlenir. Bu ise temelde Litosfer-Astenosfer topografyası ile ilişkilidir. Çalışmamızda sıcak su kaynaklarındaki silika belirleyicisi kullanılarak ısı akısı değerlerinin Doğu Anadolu'daki bölgesel dağılımı elde edilmiştir. 32 boylamının doğusunda yer alan 125 kaynaktan he saplanan ortalama ısı akısı dünya ortalamasından 70-80 kadar daha fazla olup değeri 109.70+/-43.62 mWm~ 'dir. Eğer 38° Doğu boylamına göre Doğu ve Orta Anadolu olarak ikiye ayrılırsa her iki bölge için hesaplanan silika ısı akısı değerleri de dünya ortalamasından daha yüksektir. Orta Anadolu için ortalama ısı akısı değeri 105. 29+/-45. 44 _2 mWm, Doğu Anadolu için ortalama ısı akısı değeri ise 112.36+/-39.79 mWm~ bulunmuştur. İNcelediğimiz bölgedeki yüksek silika ısı akısı değerleri (100 mWm 'den yüksek) ile Tersiyer ve daha genç yaştaki volkanizma arasında yakın bir ilişki vardır. Sıkışma rejimi altındaki Pliyosen yaşlı Bitlis volkanitleri ve Tersiyer yaşlı Tuz gölü civarındaki vol- kanitler içinde yüksek ısı akısı dizilimleri gözlenmiştir. En yüksek ısı akısı değerleri Van gölü, Orta Anadolu volkanitleri ve Kuzey Anadolu Kırık Kuşağı civarında yer almaktadır. Doğu Anadolu ısı akısı verileri yerkabuğu içindeki sıcaklık koşullarına ilişkin bilgi sağlamaktadır. Bu bilgi ise farklı jeofizik ve jeolojik verilerin değerlendirilmesinde önemlidir.

-11- AB5TRACT The observations indicate that the underground is hot. The multiplation of the heat conduction coefficient of vertical heat gra dient and rocks gives the heat flow value of the earth. The mean heat _2 flow of the earth is 61.5 mWm (Lee, 1970). Very high flow values are observed along the mid-oceanic ridges combatible with the concepts of the place tectonics. In the subduction zones however, low heat flow values in fronts and high heat flow data behind the trenches are observed. And it's essentially associated with Lithosphere- Asthenosphere topography. IN our observation a regional distribution of heat flow values in Eastern Anatolia has been obtained using the silica estimator. The average heat flow calculated from 125 springs in the eastern part of 32° longitude is approximately 109.70+/-49.62 mwnf. If data is divited into two groups as Eastern and Middle groups relative to 38 Eastern longitude, arranged silica and heat flow values for both re gions are higher than the world average. The mean heat flow of Mid- _2 Anatolia is calculated 105.29+/-45.44 mWm, of Eastern Anatolia is 112.36+/-39.79 mWm`2. In the region that we observed, a close association exist bet- _2 ween high silica heat flow values (over 100 mWm ) and Tertiary and younger volcanism. High heat flow lineations were observed in volcanism near Bitlis volcanics with Pliocene and Tuz Lake with Tertiary. The highest heat flow values were measured around Van Lake, Mid-Anatolia volcanics and North Anatolia Fault Zone. Heat flow data from eastern Anatolia provides information on thermal conditions within the crust. This information is important in the valuation of differentgeophysical and geological data.