Kızderebent (Kocaeli) ve Bayındır (Bursa) çevresinin jeoloji ve petrolojisi

Abstract

Armutlu Yarımadasının doğu kesiminde, Kuzey Anadolu Fayının (KAF) kuzeyde ve güney kolları arasında ve güney kolun güneyinde olmak üzere farklı kaya toplulukları bulu nur. Kuzey Anadolu Fayının kolları arasındaki alanda iki farklı tektonik topluluk yeralır. Bunlar İznik Metamorfik Topluluğu ile Geyve Metamorfik Topluluğudur. İznik Metamorfik Topluluğu; metakonglomera, mermer, kuvarsit, kuvars-serisi t şist, kuvars-serisit fillat, metabazit (metaspilit, metadiyabaz, metalav), metaçört çamurtaşı, metakuvarsit ve metakumtaşı düzeylerinden oluşan İznik Metamorfiti, özellikle şist fillatlarda görülen kuvars+serisit+kalsit+epidot+klori t parajenezi birimin yeşil şist fasiyesinin metamorf izmaya uğradığını ve yeşil şist fasiyesi koşullarının alt subfasiyesinde aşılmamış olduğunu göstermektedir. Geyve Metamorfik Topluluğu, metagabro, metadiyabaz, metaspilit, amfibolitten oluşan bir temel ile metamorfiz- maya uğramış metagranit ve bunun çevresinde hızlı soğuma sonucu geliştiği varsayılan metaslaskit, kuvarso-f eldis- patik şistler ile binlerin çatlak ve eklemsi arasına sokulmuş yaygınca kataklastik doku kazanmış pegmatitik- aplitik dayklardan oluşur. Geyve Metamorfiti olarak adlan dırılan bu topluluk özellikle amfibolit, metagabrolarda görülenhorblend+klinoproksen+plajioklas+kuvars+aktinolit+ kalsit+klorit+epidot+K. feldispat+serisit+biyotit paraje nezi sunar. Buna göre birim amfibolit fasiyesinde metamor- fizmaya uğramıştır. Ayrıca Geyve Metamorfiti üzerine tek tonik dokanakla (Ezikzon) gelmiş alan az çok metamorf izma ya uğramış metasilttaşı ve metaseylden oluşan Tınaztepe Metamorfiti bulunur.Bu farklı metamorfit topluluklar bir araya gelmele ri Üst Kretase öncesindedir. Bu birimleri ortak olarak örten çökel birimi Üst Kretase yaşlı Çamdibi Formasyonu dur. Üst Kretase dönemi bölgeye afiyolit naplarının yer leşme dönemidir. Metamorfik toplulukları Me tamorf izmaya bu dönemde uğramıştır. Bölgenin tüm birimleri tektonizmadan şiddetlice etkilenmiştir. Çalışma alanında en yaşlı çökel birimi Üst Kretase yaşlı Çamdibi Formasyonu boylanmamış biyosparit (biyokal- karanit), istiflenmiş biyomikrit (Litokalkaranit ), Kumlu seyrek biyomikrit, biyomikrit, fosilli mikrit, biyosparit, silttaşı marn ardalanmasından oluşur. Birim tabanda çakıl- taşı ile İznik Me tamorf iti'nin üzerine diskordan gelmekte dir. Üst Kretase (Kampaniyen-Mestrihtiyen) yaşlı birim derin denizdış Şelf ortamda çökelmiştir. Doğaca Formasyonu, Çamdibi Formasyonu üzerinde uyumlu olarak oturur. Tabanda çakıltaşı ile başlayan birim üst düzeylerde kumlu istiflenmiş peloidal biyomikrit, biyosparit, biyomikrit, pelmikrit-kalkaranit ardalanmalı- dır. Doğaca Formasyonu resifal kireçtaşı düzeyleri içer mektedir. Alt-Orta-Üst Paleosen yaşlı birim sığ denizel ortamda çökelmiştir. Orta Eosen dönemi bölgede yaygın bir volkanizma- nın geliştiği dönemdir. Çalışma alanında Kızderbent Volka- niti, Kadriye Formasyonu üzerine konkordan olarak gelir. Diğer tüm yaşlı birimlerle uyumsuzdur. Birim başlıca ande- ritik-dasi tik lav, aglomera-sinerit, akma breşi, ve lahan breşi litolojilerinden oluşur. Andezit ve aglomerayı kesen olivinli bazalt daykları vardır. Olivinli bazalt daykları Üst Eosen sonrası Üst Miyosen öncesi yaştadır.Çalışma alanı, Üst Kretase-Or ta Eosen zaman aralı ğında sıkışma tektoniğinin etkisinde kalmış ve bunun sonucu birçok kıvrım, ters fay meydana gelmiştir. Orta Eosen sonrası dönemlerde ise daha çok gerilme tektoniği etkili olmuş ve düşey faylar oluşmuştur. Alttaki tüm birimleri dıskordan olarak örten Yalak- dere Formasyonu, çaprazkatmanlı kumtaşı, çakıltaşı ve kırmızı çamurtaşmdan, ayrıca kum-çakıl (tutturulmamış) ardalanmasmdan oluşur. Orta-Üst Miyosen'de etkin bir tektonizmanm varlığı görülmektedir. Bu etkin tektonizma sonucunda E-W uzanımlı düşeye yakın konumlu normal fayların doğrultu atımlı Kuzey Anadolu Fayı'nm (KAF zonu) oluşmuştur. Bugünkü İznik Gölü'nün bu faya bağlı olarak geliştiği düşünülmektedir. Bölgenin en genç çökelleri olan alüvyonlar (Kuvar- terner) gerek Kuzey Anadolu Fayı'nm hemen üzerinde ve İznik ovasında, gerekse de fayın kuzeyinde kalan bazı dereler boyunca gözlenir.