Pinus pinaster ait. değişik ırklarının fiziksel, mekanik ve teknolojik özellikleri üzerine etkisi

Abstract

-501- ÖZET Bu çalışmada bölge, orijin ve bonitet farklılıkları nın, sahil çamı (Pinus pinaster Ait.)'nın teknolojik özellik leri üzerine olan etkisinin araştırılması amaçlanmıştır. Bunun için farklı iki bölgeden (İzmit ve Keşan), iki orijine ait (land ve Korsika) ve yine farklı bonitetlere sa hip deneme akaçlarından faydalanılmıştır. îzmit bölgesinden alınan deneme ağaçları, Kaynarca iş letme şefliği Turnalı serisinden, Taşköprü işletme şefliği Çenedağ serisinden, Kandıra işletme şefliği Kefken serisinden istenen özelliklere (orijin, bonitet) sahip deneme alanların dan kesilmiştir. Aynı şekilde Keşan bölgesi, Yerlisu orman işletme şef liği Korudağ serisinden yine istenen özelliklere sahip (orijin ve bonitet) deneme alanlarından deneme ağaçları çıkarılmıştır. Her deneme alanında önce meşcerenin ortalama göğüs çapı bulunmuş ve buna tekabül eden iki ağaç oradan kesilerek çıkar tılmıştır. Her 2 m. de bir 15 cm'lik gövde kısımları ile 2-4 m. yükseklikleri arasındaki 1 m. boyundaki kısım çıkarılmış ve denemeler için laboratuara getirilmiştir. Keşan bölgesinden daha faala ağaç kesildiği için toplam 45 adet ağaç elde edilmiştir. Deneme ağaçlarının yaşları 17-22 arasında değişmektedir. Alınan gövde kısımlarından daha sonra mikroskop ik, mak- roskopik, fiziksel ve mekanik özellikleri belirlemek üzere örnekler çıkarılmış ve gerekli ön işlemlerden sonra testlere ve ölçmelere geçilmiştir. Bulunan değerler istatistik metodlar yardımı ile değer lendirilmiştir. Kullanılan testler Bartlett, F, t ve varyans analizi testleridir. Oluşturulan toplumların varyansları Bart lett ve P testi ile aritmetik ortalamaları varyans analizi ve t-testi ile karşılaştırılmış ve hem varyansları hem de arit metik ortalamaları eşit çıkan toplumlar özdeş olarak kabul edilmiş, aynı ana topluma dahil oldukları yargısına varılmış--302- tır. Sadece varyansları eşit çıkan toplumların aritmetik or talamaları da test edilmiş, varyansların farklı çıkması du rumunda toplumların farklı olduğu kabul edilmiştir. Ayrıca özgül ağırlık ile mekanik direnç değerleri ara sındaki ilişki ile yıllık halka genişliği ve Hacim ağırlık değeri arasındaki ilişki regresyon analizi ile araştırılmış tır. Bulunan ortalama değerler bütün özellikler için tablo halinde verilmiştir. Mikroskop ik özellikler:-303- Mikroskopik özellikler ve özellikle îzmit bölgesi, Korsika orijinli deneme ağaçlarına ait özellikler bölge, orijin ve boni- tet farklılığından diğer makroskopik, fiziksel ve mekanik özel liklere ait değerlere nazaran daha az etkilenmektedir.-304- Makroskopik özellikler: îzmit, Land orijinlilerde bonitet kötüleştikçe kabuk oranı artma gSstermektedir. Korsika orijinlilerde ise fazla bir değiş me görülmemektedir. Ağacın üst kısımlarına çıkıldıkça kabuk ka lınlığı azalmaktadır. özodun hacmi ise îzmit, Land orijinlilerde bonitet kötü leştikçe azalma göstermektedir. Bunun nedeni olarak az da olsa aradaki yaş farkı, ayrıca ağacın boyuna oranla iyi bonitetlerde taç boyunun fazla oluşu ve ibreleri çok uzun olan bu ağaçların rüzgar kuvvetine karşı genç yaşta daha dirençli bir gövde mey dana getirebilmek için özodun oranını arttırması nedeniyle böy le bir farklılığın oluştuğu düşünülmektedir. Özodun genelde göğüs yüksekliğine kadar artmakta sonra düşmektedir. Diriodun genişliği oranı da bonitet farklılığına bağlı olarak az da olsa bir yükselme göstermektedir. Keşan böl gesi deneme ağaçlarında bu değer düşük bulunmuştur. Bunun nede ni bu ağaçlarda özodun oranının yüksek olmasıdır. Sahil çamı diriodun oranı yüksek olan bir tür olarak bilinmektedir. Yıllık halka genişliği bakımından îzmit, land orijinli deneme ağaçlarında 1. ve 2. bonitet arasında fazla bir fark-305- bulunamaz iken 3. bonitettekiler ise, 1 mm daha fazladır. Bonitet kötüleştikçe ağaçlar uygun yetişme ortamı şartları bulamayacağından dar yıllık halka oluşturması beklenir. An cak burada böyle çıkmamıştır. Bunun nedeni aradaki az da olsa yaş farkıdır. Çünki genç odun zonundaki yıllık halkalar daha geniştir. Bu da ortalamayı etkilemektedir. Korsika orijinli lerde önemli bir farklılık yoktur. İstatistiksel testler sonucunda îzmit, land orijinli lerde bonitet farklılığı değerler arasında anlamlı ayrılık oluşturmuşken Korsika orijinlilerde farklılık bulunamamıştır. Orijin farklılığı, îzmit bölgesi 1. bonitete ait ağaç larda değerler üzerinde etkin değilken diğerleri önemli bulun muştur. Bölge farklılığı da önemli bulunmuştur. Yazodunu katı lım oranı, 3 mm'lik yıllık halka genişliğine kadar artmakta daha sonra önceleri hızlı bunu takiben yavaş bir düşme gös termektedir. Fiziksel özellikler:-306- Genel olarak Keşan bölgesi deneme ağaçları daha yüksek özgül ağırlık değerleri vermiştir. Aynı, yorum Hacim ağırlık değeri için.de geçerlidir. Bu ifadeyi hücre çeperi oranının Keşan bölgesi deneme ağaçlarında daha yüksek olması destek lenmektedir. Buna karşılık hava boşluğu oranı bunlarda düşük tür. Liflere paralel yönde sorpsiyon (çalışma) değerleri Keşan bölgesi deneme ağaçlarında Korsika orijinli 2. bonitete ait olanlardan daha yüksek çıkmıştır. Buna karşılık bunlarda hacimsel çalışma daha düşüktür. Lif doygunluğu noktası, Keşan'dan alınan örneklerde nisbeten düşük çıkmıştır. Bu, odunun içine alabileceği maksi mum su miktarı için de böyledir. özgül ağırlık değerleri, ağacın üst kısımlarına çıkıl dıkça düşme göstermiştir. En ağır odun zonları ağacın dip kısmında oluşmaktadır.-307- Bölge, orijin, bonitet farklılığı özgül ağırlık ve hacim ağırlık değerleri arasında anlamlı ayrılıklar meydana getirmektedir. İzmit bölgesinden alınan land ve korsika orijinli de neme ağaçlarında bonitet farklılığı önemli bulunmuştur. Ori jin farklılığı, îzmit, bonitet-2 sınıfının teğet daralma ve boyuna genişleme hariç diğerleri için önemlidir. Bölge farklılığı, bütün çalışma değerleri arasında signifikant bir ayrılık oluşturmuştur. Yapılan regresyon analizlerinde değişkenler arasında doğrusal, artan bir ilişki olduğu görülmüştür. Mekanik özellikler: özgül ağırlık ile ilgili olarak basınç, eğilme, şok ve makaslama direnci değerleri, îzmit bölgesi land orijinli deneme ağaçlarında bonitet kötüleştikçe düşme göstermekte, Korsika-308- orij inlilerde ise artmaktadır. Brinell sertlik değeri ise her iki orijinde de bonitet kötüleştikçe azalmaktadır. Keşan bölgesi deneme ağaçlarından Korsika orijinli olan lar ise genellikle diğerlerine nazaran düşük değerler vermiş tir. îzmit bölgesi land orijinli deneme ağaçlarında bonitet farklılığı basınç, eğilme, makaslama direnç değerlerinde signif ikant ayrılıklar oluştururken, dinamik eğilme direncinde ise sadece 3. bonitet in diğer bonitetlerden farklılık göster diği bulunmuştur. Brinell sertlik değerlerinde ise sadece 3* bonitete ait radyal kesit sertliği farklılık göstermiştir. Korsika orijinlilerde ise bonitet farklılığı makaslama direnç ve radyal kesit brinell sertlik değeri hariç diğerleri arasında anlamlı bir ayrılık oluşturmuştur. Orijin farklılığı, îzmit bölgesi 2. bonitete ait deneme ağaçlarına dinamik eğilme direnci değerleri ile aynı bölgenin 1. ve 2. bonitetine ait makaslama direnci değerleri arasında önemli bir farklılık oluşturmamış diğerlerinde signif ikant bir ayrılık meydana getirmiştir. Brinell sertlik değerlerinden sadece îzmit, bonitet-1, radyal kesit, bonitet-2 enine ve te ğet kesit ile Keşan, bonitet-2, radyal kesite ait olanlar ori jin farklılığından etkilenmişlerdir» Bölge farklılığı 2. bonitete ait land ve korsika ori jinli deneme ağaçlarının basınç, eğilme ve dinamik eğilme di renç değerleri arasında önemli bir ayrılık oluşturmuştur. Ma kaslama direnci için böyle bir durum sözkonusu olmamıştır. Brinell sertlik bakımından land orijinli deneme ağaçlarının enine ve teğet kesit Brinell sertlik değerleri farklılık göstermiştir. Uygulanan regresyon analizlerinde değişkenler arasında artan doğrusal bir ilişki olduğu saptanmıştır.

-309- SUMMARY The aim of this study was to find out the effect of origin, and variations in the site quality and region of growth on the technological properties of Pinus pinaster Ait. Material used were grown in two different regions (îzmit and Keşan) had two different origins(Land and Korsika) and site qualities. Some of the experimental trees were cut from îzmit region specifically from turnali forests of Kaynarca Forest Directory, çenedağ forests of Taşköprü Forest Directory and Kefken forests of Kandıra Forest Directory. Other trees were cut from yerlisu forests of Keşan. On each experimentel area, the diameter of breast height was established and two sample tree were cut at the average diameter. 15 cm. thick sections, obtanied at 2 m. distance from eachother and aim long bolt, obtained from the stem area 2-4 m from the ground were taken for the Labaratory exeminations. 15 sample trees were brought from Keşan region. Other trees were brought from îzmit region. Totaly 45 sample trees were used for the exeminations. To determinate microscopic, macroscopic, physical, and mechanical properties, specimens were prepared. Same of fore-process were applied, then tests and measurements were done. The results were statistically tested using Bartlett, F, t and variance analysis methods. The variances of the groups established were compared using Bartlett and F-tests. The arithmetic means were compared using variance analysis and t-tests. The groups, exhibiting equal variances and arithmetic means, were considered identical and Judged as belonging to the same group. Groups showing equal variBns were tested for their arithmetic means. The group with differing variances were considered different. The relation between specific gravities and mechanical strength and the relation between the width of the growth rings and density (based on green volume and dry weight )were examined-3 lo using regression analysis. The average values were presented in table form. Microscopical properties-311- Microscopical properties especially those of Korsika origin grown in İzmit region were influenced from growth region, origin and site quality less than the mechanical, physical, macroscopic properties.-312- Macroscopic properties On material of land origin, grown in îzmit, the percentage of hark increased as the site quality lowered. On material of Korsika origin, grown in îzmit was not much affected by the site quality. The bark thickness decreased along the axis from the ground up. The heartwood volume of the land origin grown in îzmit, decreased as the site quality Lowered. The reasons for this are probably, - The differences in age were small, and - In the material from the good site quality, Crown length were longer. Pinus pinaster Ait. have long needles resisting wind flow on the better site quality to support the stem against the wind, young trees are probably produce more heartwood. The heartwood generally increases up to breast height, thereafter decreases. The proportion of the sapwood increases slightly with the differences in the site quality. This value was found to be low on the trees from Keşan. The reason for this is that the proportion of sapwood is low on these trees. Pinus pinaster Ait. is known as a tree with thick sapwood.-313- The width, of the growth ring of material from İzmit, Origin Land, showed no major difference between the site qualities 1 and 2 whereas it is wider by 1 mm on trees of site quality 3. Normaly trees produce norrow growth rings as site quality lowers. But this rule does not apply to the material of land origin, grown in İzmit. Because of ages are different. Trees Belonging site quality 3. are younger. That ia why, those groups have more Juvenile wood. In Juvenile wood, growth rings are wider. Arithmetic mean was effected from this. Sample trees belonging Korsika origin, grown in İzmit, were not significantly different in the width of the growth rings. The site quality differences are important in sample trees belonging Land origin in İzmit but not important in sample trees belonging to the Korsika origin at the same region. The difference in origin did not effect the width* of the growth rings in site quality 1 (in İzmit). This did not apply to the other site qualities. Physical properties-314- Sample trees from Keşan have greater specific gravity then the other trees. Density values (based on green volume and ovendry weight) too are high. Because the proportion of the cell wall is higher then on the other samples. The volume of air spaces is low. The sorption values paraleli to the grain trees belonging to Keşan are higher than on trees belonging to îzmit (in site quality 2). On the volume sorptions the opposite was true. Fibre saturation point is lower in trees from Keşan region. In the same way maximum water content is lower. The specific gravity decreased along the axis from the ground up. The heaviest being at the base of the tree. The difference of region, origin and site quality affected the specific gravity and density (based on green volume and dry weight). In material of land and Korsika origin, from îzmit region, the difference between the site qualities were significant in the sorption. The origins too affected sorptions, except for tangencial shrinkage and Longitituonal swelling,-315- in site quality 2, in îzmit. The difference of region affected the sorption on all groups. There was a lineer positive corelations between the variables examined. Mechanical properties In material of Land origin from îzmit the specific gravity as well as Compression, static bending, impact and shearing strengths decreased as site quality lowered; They increased in case of material of Korsika origin grown in îzmit. Brinell hardness decreased in material of both origins as site quality lowered. On material of Korsika origin, grown in Keşan, brinell hardness was lower than those of other origins Compression, bending and shearing strengths were found to be significantly different in material of different site quality in the material of land origin from îzmit whereas in impact bending a significant difference was found between the-316- site quality 3 and the other site qualities. Brinell hardness values showed a difference only at radial section hardness of the site quality 3. On material from Korsika the site quality effected all the strength values except for the shearing strength and radial section hardness. On the material of site quality 2 from îzmit the difference of origins did not effect the impact strength. Shearing strength on the material of this same region belonging to site quality 1 and 2 was not effected from difference of origins. But affected other strengths. The difference of origin influenced the brinell hardness on material of site quality 1 (radial section), the on material of site quality 2 (cross and tangential section), grown in îzmit, and the 3ite quality 2 (radial section), grown in Keşan. The difference of region influenced the compression, bending, impact bending strength values, on land and korsika material of to the site quality 2. For the shearing strength a difference was not found. In Brinell hardness measured in tangencial and cross sections the material of land origin was different. In the regression analysis positive relations were bet ween the variables examined.