Türkiye`deki bazı taş kömürlerinin petrografik yapı-kok ilişkileri

Abstract

ÖZET Bu çalışmada Batı Karadeniz Bölgesinden yedi derişik kömür damarlarından alınan örneklerin petrografik bileşimi ve koklaşma özellikleri incelendi. Kömürlerin petrografik bileşimleri ile koklaşma özellikleri arasındaki ilişkiler araştırıldı. Petrografik inceleme, Kinghorn ve Kanman 'm önerdiği ağır sıvı ayırma yöntemi ile ayrılan maseral grupları üzerinde yapıldı. Ağır sıvı olarak HC1 içinde çözünmüş ZnCl2 kullanıldı. Çözelti yoğunlukları 1,12 g/ml, 1,2B g/ml ve 1,34 g/ml olarak, ayarlandı. Ayırma işlemi en ağır sıvıdan başlanarak yapıldı. Her yoğunluktaki çözeltide üstte toplanan kısımlar dekantasyon yoluyla alınıp bir sonraki çözetiye konul Petrografik incelemelerde immersiyon yağ objektifiyle donatılmış Leitz- LİPV 2 Orthoplan mikroskopu kullanıldı. İncelenen tüm örneklerde` ana petrografik bileşenin vitrinit maserali olduğu saptandı. Vitrinit maserali yansıtması % 0,80-1,15 arasında bulundu. Bu yüksek vitrinit yansıtması Karadon Bölgesi Büyük Damar' dan alınmış kömürde ölçüldü. Vitrinit yansıtması % 1,15 olarak saptandı. Bu kömüre ait; liptinit yansıtması % 0, 86 ve inortinit yansıtması ise % 2.40 olarak bulundu. Kömürlerin petrografik bileşenlerinin dilatasyon özel likleri Ruhr-Kohle modeli dilatometre ile incelendi, Vitrinit grubu ma sera İlerinin pozitif dilatasyon verdiği ancak inertinit grubu maserallerirı de herhangi bir değişme olmadığı gözlendi, Maseral gruplarının karbonizasyou sunucu oluşan semi kok yapıları ışık yansıtmalı mikroskopta incelendiğinde karbonizasyon sonucu vitrinit grubu maserallerinin ölçülen maksimum yansıtması % 1,19-1.70 arasında bulundu, Vitrinit grubu maserallerinin üzerinde gaz çıkışı nedeniyle oluşan küresel boşluklar gözlendi.Dilatasyon testi uoaucu elde edilen semi kok.yapısındaki maseral gruplarındaki anizotropik ve izotropik yapıların varlığını saptamak için bu örneklerdeki maksini: m ve minimum yansıtma değerleri ölçüldü. Karamanyan-Akdağ.Karadon Büyük Damar, Kozlu Büyük `Piçi Duman Kozlu Büyük Damar ve Çay kömürlerinden elde edilen semi-koklarda anizotropik yapıların Çaydamar-Acılık ve Domuzcu kömürlerinden elde edilen semi-koklarda ise izotropik yapıların varlıkları gözlendi. Anizotropik yapıların oluştuğu maseral grupları için ölçülen maksimum ve minimum yansıtma değerleri sırasıyla; Karamanyan-Akdağ için %1, 19-0. 86, Karadon Büyük damar için % 1.77- 1.35, Kozlu Büyük Piçi kömürü için % 1. 55-1.24 Kozlu Büyük damardan alınan kömür için % 1.66-1. 30 ve Çay kömür örneği için i';< 1.15-Û.U2 olarak bulundu. Dilatasyon testleri ve mikroskopik incelemelerden elde edilen bulgular; Karadon Büyük Damar, Kozlu Büyük Piçi damarı ve Çay'dan alman örneklerin yüksek koklaşabilir nitelikli, Çaydamar -Acılık Kozlu Büyük Damar1 dan alman örneklerin orta koklaşabilir nitelikli Domuzcu ve Karaman-. yan-Akdağ ' dan alınan örneklerin ise zayiu.` koklaşabilir nitelikli olduğunu gösterdi.

SUML'IARY The pe t r o graphic composition and the coking properties of ueven different coals from western Black Sea region were invistigated in this work. The relation of coking properties and the maceral composition of coals was discussed. The petrographic investigation was done on the maceral fractions separated by the `heavy liquid separation method` of Kinghorn and Rahman. The heavy liquids were prepared by dissolving zinc chloride in hydrochloric acid. The densities of the zinc chloride solutions were 1,12 g/ml, 1,2ü g/rnl and 1,34 g/ml. In the separation procedure the highest density zinc chloride solution was used first, The floating coal fracting was collected and transferred into the second most dense zinc chloride solution. The same procedure was continued for the last zinc chloride solution, Leitz MPV, 2 orthoplan microscope with immersion oil objectives was used for petrographic investigations. It was determined that the vitrinite maceral was the dominant petrographic component in' all of the coals investigated. The reflection of the vitrinite maceral varied between 0,00 % - 1,15 % for these coals. The highest vitrinite reflection belonged to the Karadon coal taken from Büyük Damar, The vitrinite, Lip tini te and the inertinite reflections of this coal were 1,15 %, P.OG %.and 2,40 %t respectively. The dilation properties of the petrographic constituents of the coals were invistigated by using the Ruhr dilatorneter. The vitrinite concentralated fractions gave positive dilatatioi property while the inertinite concentrated fractions did not, l'-t was determined that the reflections ox' the vitrini tea in the semi-cokes produced via the Ruhr Rilatometer were higher than the reflections of the vitrinites in theoriginal concentrates. The maximum reflections of the vitrini tea in semi-cokes produced from various concentrates varied between 1.18-1,70 % -Spherical cavities were observed in the vitrini t e sections of the semi-cokes. An investigation for isotropic and anisotropic structures in the semi-cokes were done via maximum and minimum reflection measurements. An isotropic structures were determined in the semi-cokes of Karamanyan-Akdag, Karadon Büyük Damar, Kozlu Büyük Piçi Damar, Kozlu Büyük Damar and Çay coals while isotropy was the main feature of the semi-cokes from Çaydamar-Açılık and Dorauzcu coals. The maximum and minimum reflections of the ucmi-cokes having anisotropic structures were 1.19 /S-0. 86 % for the Karamanyan-Akdag coal, 1,73 %- 1.35 % for the Kara don Büyük Damar coal, 1.35 % 1.24 % for the Kozlu Büyük Piçi coal, 1,66 % -1.30 % for the Kozlu Büyük Damar coal and 1.15 % - 0.82 % for the Çay coal. 'l'he results of dilation tests and micx-oacopic investigations showed that the coals from Karadon Büyük Damar j Kozlu Büyük Piçi Damar and from Çay had good coking properties those from Çaydamar-Açılık and Kozlu Büyük Damar had medium coking propertieb and the coals from Domuzcu and Karamanyan- Akdağ had poor coking properties.