Bazı matthiola (L.) R. Br. türlerinin Çukurova koşullarında yetiştirilmeleri ve çiçeklenmeleri üzerinde bir araştırma

Abstract

-51- 6. ÖZET Bu araştırına 19.1.1988 - 17.7. 1988 tarihleri arasında Çukurova üniversitesi Ziraat Fakültesi Pey2aj Mimarlığı Bölümü araştırma alanında yürütülmüştür. Denemeler Tesadüf Parselleri Denene Desenine göre üç yinelemeli olarak kurulmuş ve denemeye alman türlere iki farklı tonum ekimine göre (19.1.1988-19.2. 1988>iki farklı dikim tarihi (25.3.1988 ve 12.4.1988) uygulanmış ve dikimler açık alan ve plastik tünel olmak üzere iki değişik ortamda yapılmıştır. Araştırmada Çukurova Bölgesinde fazla tanınmayan bitkilerden olan bazı Matthiola (L. ) S..Br. türlerinin tohumdan üretimi, yetiştirilmesi ve bölge süs bitkileri yetiştiriciliğine alternatif bir tür olarak sunulması amaçlanmıştır. Materyal olarak kullanılan türlerden M. incama c.v. annua (L. ) S.Br.'mn dallanan ve dallanmayan çeşitleri ile M. longipotala ssp. bicornis (Sibth & Smith) P. W. Ball' m bölge koşullarında gelişmelerinden olumlu sonuçlar alınırken; M.sinuata <L. ) P..Br. 'nin uzun süre vejetatif olarak geliştikten sonra canlılığını kaybettiği gözlenmiştir. Bu nedenle bu tür, diğer türlerde olduğu gibi değerlendirme kriterleri arasında yer alan bitki boyu, sürgün sayısı, sürgün boyu, yaprak sayısı, çiçek özellikleri (katmerli çiçeklilerin oram, katmerli çiçekli bitkilerde çiçek başağı boyu ve çapı) gibi değerlendirme kriterlerinin saptanmasında değerlendirme dışı tutulmuştur. Diğer türlerden alman sonuçlar ise çizelgeler olarak verilmişlerdir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; Matthiola (L.ı H.Br. türlerinin î. dikimden gelişen bireylerinde II. dikimden gelişenlere aranla ortam farkı gözetilmeksizin tüm kriterlerde daha iyi sonuçlar alındığı görülmektedir. Dikim ortamlarına göre bir değerlendirme yapacak olursak, her iki dikimde de plastik tünelde gelişen bitkilerin vejetatif gelişim (bitki boyu, sürgün sayısı, sürgün boyu ve yaprak sayısı) yönünden açık alanda gelişenlere göre daha üstün oldukları görülürken; generatif gelişim (katmerli çiçeklilerin oranı, katmerli çiçekli bitkilerde çiçek başağı boyu ve çapı) yönünde açık alanda yetişenlerin daha üstün olduğu dikkati çekmektedir.-52- Türler bazında bir değerlendirme yapılacak olursa, M. incana c. v. anjma. <L. ) S.Br, türünün dallanan çeşidinde I. dikim tarihinden gelişen bitkilerin sürgün sayıları birbirine çok yakın olurken; plastik tünelde yetiştirilenlerin açık alandaki lerden bitki boyları bakımından 7 cm., sürgün boyları bakımından ise 4 cm daha üstün oldukları görülür. Bu tipin II. dikim tarihinden elde edilen veriler arasında ise belirgin bir farklılık görülmemektedir. M. incana c.v. annua <L. ) S.Br. türünün dallanmayan çeşitlerinde ise I. dikim tarihinden (25.3.1988) gelişen bitkilerden plastik tünelde yetiştirilenler, bitki boyu ve yaprak sayısı yönünden daha üstün olurlarken; katmerli çiçeklilerin oranı, katmerli çiçekli bitkilerde çiçek başağı boyu ve çapı gibi kriterler yönünden ise, açık alanda yetiştirmenin olumlu etkisi görülmüştür. M.longlpetala ssp. bieprnis (Sibth <Sc Smith) P. V. Ball türünde de benzer sonuçlar elde edilmiştir. Bu tür her iki dikim tarihlerine göre de 60-75 cm boylanabilmiştir. Araştırma sonunda yıllık Matthiola <L, ) R.Br. türlerinin Çukurova koşullarında ilkbahar gelişimlerinin iyi olduğu saptanmıştır, Ancak bölge sıcak iklim karakterinde olduğu için geç (Mart' tan sonraki) dikimler ele alman tüm kriterler bakımından olumsuz etki yaratmaktadır. Gösterişli çiçekli ve güzel kokulu bu bitkiler ilkbahar parter ve bordürleri için uygun görülmektedir. Kesme çiçek özelliğine sahip türler ise, bölgedeki yetiştiricilere yeni bir tür olarak önerilebilir.

-53- SÜİOCAKY This research, was carried out at the Research Field of Landscape Architecture Department, Faculty of Agriculture, University of Çukurova between 19 January-17 July 1986, The research was set up as three frequency according to Coincidence Plats Design. Seeds of the species used were sown according to two different sowing dates <19 Jan. - 19 Febr. 1988) and the seedlings were transplanted to two different planting media (open field and plastic house) according to two different planting dates (25 March - 12 April 1988). Within the research, it was aimed to propagate from seed, grow and introduce as a alternative crop for the regional ornamental plant production of some Matthiola (L.) R.Br, species which are not known so much in the Çukurova region. Two of the materials, M. incana c. v. annua <L.) R.Br, (Branched and Ion-branched types) and M. longjpetala ssp. bjcornjs (Sibth & Smith) P.W.Bali were well performed, except M. slnuata (L. ) R.Br. The latter has thrieved vegetatively for a long time and lost its life. For this reason, this species hasn't considered in deterai nation of some criteria such as plant height, number of the shoots. Shoot lenght, number of the leaves and flower charachteristics (rate of double flowered plants, inflorescence lenght and width of double flowered plants). The results obtained.from the other species have recorded and tabulated. According to the results, it has observed that for all criteria, The results obtained from the I'st planting samples were better than Il'nd planting samples in both planting media. According to the planting media, in both planting dates plastic house grown plants was better than open field grown plants for the vegetative means (plant- height, number of the shoots and number of the leaves) while the open field grown plants were better than plastic house grown plants for the generative means (rate of double flowered plants, inflorescence lenght and width of double flowered plants). According to the species, for the Branched type of M. incana c.v. annua (L. ) R.Br., plastic house grown plants were higher 7 cm as-54- plant height and 4 cm as lengh of shoots than open field grown plants while the number of the shoots were very near to eachothers in list planting date. In this type, between the data obtained from the II. nd planting date hasn't shown significant differences. For the non-branched type of M. incana c.v. annua <L. ) E.Br. Plastic house grown plants were better than open field grown plant as plant height and number of the leaves. While the open field grown plants were better as rate of double flowered plants, inflorescence length and width of double flowered plants according to the I.st planting date <25.3. 1988). M. longipetala ssp. bicornis (Sibth <& Smith) P, W.Bali have shown similar results and this species has reached 60-75 cm height in both planting dates. As a consequence, It was determined that annual latthiola (L. ) P.. Br. spcecies can perform well at spring climatic conditions in Çukurova region, but late planting (After March) are disadventageous for flower quality because of very hot climatic characteristics of the region. These plants with flamboyant flowers and delicious fragrance are very suitable for the spring parters and borders. The species suitable for the cut purposes can be recommended for the regional growers as a new crop.