Soya (Glycine max L. Merrill) doku kültürüne gama radyasyonunun etkisi

Abstract

Bu araştırmada soya (Glycine max L.Merrill) bitki doku kültürü üzerine gama radyasyonunun etkisi araştırıldı. J 357 soya çeşidine ait ilk gerçek yaprak eksplantlarına, Co-60 kaynağından 0, 5, 7.5, 10, 25, 50, 75 ve 100 Gy'lik dozlar, eksplantın besiyerine ekiminden hemen ve 24 saat sonra uygulandı. Ortalama kallus taze ağırlıkları 7. ve 30. günlerde saptandı. Gama ışınlamasının, eksplantların ekiminden 24 saat sonra uygulandığı kültürlerde, 7. günde ortalama kallus taze ağırlığında etkisi önemsiz bulundu (P>0.05). Besiyerine yerleştirildikten 24 saat sonra ışınlanan yaprak eksplantlarından oluşan kallus kültürlerinde, uygulanan radyasyon dozlarının 30. gündeki ortalama kallus taze ağırlığına etkisi ise önemli bulunmuştur (P<0.05). Ortalama kallus taze ağırlığının, radyasyonun artan dozlarına bağlı olarak azalması bakımından 5-25 Gy 'lik dozlar arasındaki fark önemsizdir. Ancak 5 Gy ile 50, 75 ve 100 Gy 'lik dozlar arasındaki farklar önemlidir. Kontrol grubu ile tüm dozlar arasında ve 100 Gy 'lik dozla uygulanan diğer dozlar ve kontrol grubu arasındaki fark önemlidir (p<0.05). 55Besiyerine yerleştirildikten hemen sonra ışınlanan yaprak eksplantlarından oluşan 30 günlük kallus kültürlerinde, uygulanan radyasyon dozlarının ortalama kallus taze ağırlığına etkisi önemli bulunmuştur (P<0.01). Ortalama kallus taze ağırlığının radyasyonun artan dozlarına bağlı olarak azalması bakımından kontrol, 5, 7.5, 10 ve 25 Gy 'lik dozlar arasındaki farklar önemsiz ancak, kontrol ve bu dozların 50, 75 ve 100 Gy 'lik dozlarla arasındaki farklar önemlidir (P<0.01). Işınlamanın hem hemen, hem de 24 saat sonra uygulandığı kültürlerde, ortalama kallus taze ağırlıkları ve radyasyon arasındaki ilişkilerin önemli olduğu gösterilmiş ve kallus taze ağırlığının, hemen ışınlanma ile 24 saat sonra ışınlanmadan etkilenmelerinin birbirlerinden farklı olduğu bulunmuştur (P<0.05). Buna göre gama radyasyonunun etkisi, yaprak eksplantlarının 24 saat sonra ışınlanmasında, hemen ışınlanmasından daha fazladır. J 357 soya çeşidi için GP.50 dozu, eksplantın besiyerine yerleştirilmesinden hemen sonra ışınlananlar için 42 Gy, 24 saat sonra ışınlananlar için 37 Gy olarak bulunmuştur. 56

6. SUMMARY In this research, efficiency of gamma irradiation on soybean (Glycine max L. Merrill) plant tissue culture was investigated. The primary leaf explant of J 357 soybean variety was ir radiated immediately and 24 hours after the incubation on the medium with the gamma radiation doses of 0, 5, 7.5, 10, 25, 50, 75 and 100 Gy from Co-60 source. Average fresh callus weights were determined on the 7 th and 30 th days. At the 7- day - cultured callus from irradiatiated explant 24 hours after the incubation on the medium, the efficiency of the gamma irradiation, on the average fresh callus weight was seen nonsignificant (P>0.05). At the 30- day - cultured callus from irradiated leaf explant 24 hours after the incubation on the medium, the efficiency of the applied irradiation doses on the average fresh callus weight was found significant (P<0.05). The differences between the doses of 5 to 25 Gy are nonsignificant from the point of decrease of the average callus fresh weight in connection with the increasing doses of the radiation. But, the differences between the doses of 5 Gy with 5750, 75 and 100 Gy are significant. The difference between all doses with control group and 100 Gy with applied other doses and control group are significant (P<0.05). At the 30 - day - cultured callus from irradiated leaf explants incubated on the medium immediately, the efficiency of the applied radiation doses on the average callus fresh weight was found sig nificant (P<0.01). The differences between control and the doses of 5, 7.5, 10 and 25 Gy are nonsignificant from the point of decrease of the average callus fresh weight in connection with the increasing doses of the radiation. But the differences between control and these doses with the doses of 50, 75, and 100 Gy are significant (P<0.01). At the culture applied radiation both immediate and 24 hours after the incubation the relations between average callus fresh weight and radiation were shown significantly, and the effective of the irradiation applied immediately and 24 hours after the incuba tion on the callus weights was found differently from each other. Accordig to this, the effective of the gamma radiation at the irradia tion of 24 hours after incubation of the leaf explants is more than the immediate irradiation. For J 357 soybean variety, the GR50 dose was found as 42 Gy for those which were irradiated immediately after the incubation on the medium of the explant, and as 37 Gy for those which were irradiated 24 hours after incubation. 58