Çukurova koşullarında farklı gübre dozlarının balcalı-85 buğday çeşidinin gelişme ve verimi üzerine etkileri

Abstract

-39- ÖZET Bu araştırma Ç.ü Ziraat Fakültesi Toprak Bölümünün deneme alanında 1985-86 üretim yılında yürütülmüştür, çalışmada makarnalık bir buğday çeşidi olan Balcalı-85 kullanılmıştır. Farklı azot <0, 8, 12, 16, 20, 24 Kg /da) ve fosfor dozları (0, 3, 6, 9, 12 Kg/da) ile gübrelemenin, bitkinin verim komponentleri ile makro element alımları araştırılmıştır. Deneme 30 parselden oluşan bloklarla 3 yinelemeli olarak kurulmuştur. Araştırmada kullanılan gübre dozlarının incelenen özellikler üzerine olan etkileri aşağıdaki gibi özetlenmektedir: 1- Toplam kuru madde verimi, üzerine azotlu ve fosforlu gübrelemenin etkisi açıkça görülmüş ve gübre dozlarının artışı ile verim artmıştır. Yüksek azot dozlarında verimde düzensizlikler ortaya çıkmış ve bunun nedeni yüksek dozlarda meydana gelen yatmalar olduğu kabul edilmiştir. 2- Dane verimi de, azotlu ve fosforlu gübreleme ile artış göstermiş olup en düşük verim 350 Kg/da ile hiç gübre uygulanmayan, en yüksek verim ise 12 Kg îf ve 12 Kg V^-On uygulanan parselde 850 Kg/da olarak elde edilmiştir. Ekonomik olarak en yüksek verim ise 16 Kg N ve 6 Kg PsOs uygulanan parsellerde elde edilmiştir, 3- Hasat indeksi, azotlu gübre uygulaması ile bir düşüş göstermiş, fosforun yanlız başına etkisi ise düzensiz olmuştur. NxP interaksiyonu ise istatistiksel yönden 0.05 düzeyinde önemli bulumuş ve hasat indeksini düşürmüştür. 4- Danede protein içeriğine, azotlu gübreleme artırıcı yönde etki ederken, fosforlu gübrelemenin bir etkisi görülmemiştir. En düşük protein içeriği (% 9.28) azotsuz parsellerde, en yüksek protein içeriği ise (% 14.99) 24 Kg If uygulanan parsellerde elde edilmiştir.-40- 5- Bin dane ağırlığı üzerinde, fosforla gübrelemenin etkisi görülmezken, azotla gübreleme sonucu bin dane ağırlığında bir azalma görülmektedir. 6- Bitki boyuna, azotla gübreleme olumlu yönde etki ederek boy uzunluğunu arttırırken, fosfor uygulamasının etkisi önemli bulunmamıştır. En yüksek bitki boyu ortalma olarak en yüksek azot dozunda ( 24 Kg Bf/da) elde edilmiştir. Başak boyu azotlu gübreleme artışı ile ilzama göstermiş, fosforlu gübre uygulaması ile sadece azotsuz parsellerde bir artı» gözlenmiştir. Başaktaki dane sayısı azot uygulaması ile artarken fosfor uygulaması bu sayıya bir etki etmemiştir. Başaktaki dane sayısı ile bin dane ağırlığı arasında olumsuz bir ilişki ortaya çıkmıştır. Başaktaki dane ağırlığı üzerine yapılan azotlu ve fosforlu gübre uygulamasının bir etkisi görülmemiş ve bu durum istatistiksel olarak ta ortaya konmuştur. Başaktaki dane sayısı artarken, bin dane ağırlığı azalmış ve bunun sonucu olarakta başaktaki dane ağırlığında önemli bir değişiklik meydana çıkmamıştır, 7- Bitkideki azot içeriği beklendiği gibi azot uygulamaları ile artarken fosfor uygulamalarının önemli bir etkisi görülmemiştir. Fosfor içeriği ise azot dozlarından NxP interaksiyonu sonucu - u yönde etkilenerek azalmış, fosfor uygulaması sonucu ise genel olarak bir artış gözlenmiştir. Bitkinin potasyum içeriği verilen azot dozlanyla artış göstermiş, fosfor dozlarının ise bir etkisi görülmemiştir. Azot uygulaması sonucu gelişen vegetatif aksam bitkinin potasyum alımımda arttırmaktadır. Azotlu ve fosforlu gübreleme sonucu bitkinin magnezyum içeriğinde bir artış gözlenmiş ve bu artışlar istatistiksel olarakta Önemli bulunmuşlardır. Bitkinin kalsiyum içeriği azotlu ve fosforlu gübrelemeden etkilenmemiştir. Samandaki azot miktarı ise azotlu gübreleme ile artış göstermiş fosforlu gübrelemenin ise bir etkisi görülmemiştir.

-41- SUMKARY This investigation was conducted on the experimental farm belongnig to the Department of Soil Science, Agricultural Faculty, Çukurova University during the 1985 to 1986 growing season. The Balcali-85 which is a Triticum durjiffl wheat cultivar was employed as test plant to investigate the influence of fertilizer treatments on yield, yield components and uptake of macronutrients by plants. The fertilizer treatments were five phosphorous levels (0, 3, 6, 9, 12 Kg P*0s/da) as super phosphate, broadcast before planting and six nitrogen levels (0, 8, 12, 16, 20, 24 Kg BVda) as ammonium sulfate and as calcium ammonium nitrate (CAN). All nitrogen levels were split into two equal apl icat ions, the first one prior to planting and the second as CAI at the middle of tillerning stage the field trial was set up as a randomized complate block design with three replications. m The results obtanied in relation to effects of the fertilizer treatments on plant growth and yield can be summarized as follows: 1- Effects of fertilizer treatments on total dry matter yields were shown clearly as the yield of total dry weight increased with increasing rates of fertilizer nitrogen and phosphorous. The fluctuations observed on yield of total dry matter at high rates of nitrogen can be attributed to the lodging of plants. 2- Grain yield increased as the rates of fertilizer nitrogen and phosphorous increased and the lowest yield 350 Kg/da, was with 0 Kg and the highest yield, 850 Kg/da was with 12 Kg Jf and 12 Kg PaQc/da, applications. However, the economic optimum yield was obtained from the 16 Kg N and 6 Kg F^Os/da treatment combination.-42- 3- Crop index decreased as the rates of nitrogen increased and it was not consistenly affected by the rates of phosphorous. The BxP interaction in this respect was found statistically significant at 5 % level, 4-Grain protein percentage showed an increase as the rates of nitrogen increased. However, phosphorous applications did not effect grain protein percentages. The lowest grain protein content (9.28 %) was with 0 Kg H and the highest (14.99 %) was with 24 Kg H/da application. 5- Although phosphorous treatments did not show any influence on a thousand grain weight, nitrogen treatments caused a decrease in them. 6- Phosphorous treatments did not significantly influence plant heights, whereas, applications of nitrogen caused an increase in plant heights and the highest averaj* plant height was with 24 Kg K/da rate. Length of spike decreased as the rates of nitrogen application increased. However, spike lengths showed increases with increasing rates of phosphorous only on the plots receiving no nitrogen. On the other hand, an inverse relationship between thousand grain weights and number of grain per spike was observed. As number of grains per spike increased, weights of a thousand grain decreased. Rone of the fertilizer treatments show istatistically significant, effects on number of grains per spike. ?- As expected, plant nitrogen contents at the flowering stage increased as fertilizer nitrogen rates increased. The phosphorous treatments had no influence on nitrogen content of plants, whereas, plant phosphorous contents decreased as the rates of nitrogen increased. However, an increase in plant phosphorous content, in general, was observed as the rates of phosphorous increased.-43- The decrease in phosphorous percentage can be attributed to interaction between ff and P. Plant potassium content was found to be increased by the nitrogen treatments, but, phosphorous treatments did not show any influence on plant potassium content. The data indicate that as rates of nitrogen applied increase, plant growth speeds up and absorption of potassium by plant increases. Fertilizer If and P treatments had statistically significant positive effects on plant magnesium contents while calcium contents of plants were not influenced by N and P treatments. Straw nitrogen percentage showed an increase as the rates of nitrogen increased, but, phosphorous treatments had no influence on P and IT contents of plants.