Filyos çayı yamaçlarında toprak özellikleri

Abstract

V. ÖZET Anataş ve toprak özelliklerinin araştırılması yetişme ortamı özelliklerinin incelenmesi açısından temel bir konudur. Araştırmamızın esası yetişme ortamı özellikleri ile, ayırtedilen yükselti- iklim kuşaklarındaki orman toplumları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırma alanında yükseltiye bağlı olarak farklı iki bakıda değişen- iklimin toprak özellikleri ve orman toplumları üzerindeki etkilerini araştırmak amacı ile Filyos Çayı Vadisinin yamaçları seçilmiştir. Araştırma alanı 32° 26' 02`-32° 34' 38` doğu boylamları ve vadi tabanı ile (150-200 m.), 1600 metre yükseltileri arasında kalmaktadır. Araştırma alanı Batı Karadeniz iklim alt bölgesinde bulunmakla birlikte, nispeten daha az yağışlı ve daha az sıcak olan karekteristik bir iklim yapısına sahiptir. Düşey yönde ve kuzey ve güney bakıları arasında mikroiklim özelliklerinin önemli farklar gösterdiği anlaşılmaktadır. Alt ve orta yamaçlar nemli, vadi içerileri sıcak-kuru, üst yamaç ve sırtlar ise nispeten kuru olarak tanımlanabilir. Güneşlemeye ve çatlaklı yapıdaki kireçtaşı anakayasma bağlı olarak, güney yamaçlar ve kireçtaş mm yayıldığı vadi tabanı daha. kurudur. Bununla birlikte araştırma alanında su açığı yönünden problem yoktur.: Toprakların oluştuğu anataş aşağıdan yukarıya doğru değişmekle birlikte genellikle kireçtaşı; kumtaşı ve granittir. Kumtaşı ve granitten kum içeriği fazla olan topraklar, kireçtaşından ise kil içeriği fazla olan topraklar oluşmuştur. Gelişen toprak tipi ise genellikle solgun esmer orman toprağı ve boz esmer orman toprağıdır. Kum içeriği fazla olan topraklar ormanın tahribat görmesiyle erozyona uğramışlardır. Bu yüzden özellikle sarp arazilerde baratası toprakları sığdır. Yükseltiye bağlı olarak değişen iklim özellikleri ormanın ağaç ve çalı türleri itibariyle tür bileşimini etkiler. Araştırma alanı; ormanları orman toplumlarının tür bileşimi; bunun yanında yaban hayatı bakımından son derece ilgi çekicidir, Pilyos Çayı Vadisi boyunca ayırtedilen yükselti iklim kuşakları alan da daha önce yaptığım çalışmada belirlenmişti. Buna göre, 150-500 metre Kızılçam-Meşe kuşağı, 500-700 metre Meşe kuşağı, 700-1100 metre Kayın kuşağı, 1100-1 500 metre Göknar-Kayın kuşağı, 1500 metreden büyük yükseltiler Göknar- Sarıçam kuşağı olarak; vadinin her iki yamacı için belirlenmiştir. iler yükselti iklim kuşağından 200 metrede bir 1/4 m2 den ölü örtü örnekleri ve toprak örnekleri alınmıştır» Her toprak çukurundan teşhis ettirmek üzere anataş örneği alınmıştır. Gerek başaklanmanın ayırtedilmesi için alman örnek alanlar, gerekse toprak özelliklerini belirlemeye yönelik toprak kesitleri uslüne uygun olarak seçilmiştir. Araştırma alanında ölü örtü analizlerinden elde edilen sonuçlar: (Sk tablo 1). 1- Kuzey bakılarda (Kavaklı Serisi) 200-400-600 metre yükseltilerindeki - ^u..dik ve sarp arazide erozyon ve yamaç molozu akıntılarından dolayı, örnek alanlarda ölü örtüye rastlanmıştır. Söz konusu alanlarda kumlu yapıdaki mineral toprak açığa çıkmıştır. 2- Ölü örtünün yaprak, çürüntü ve humustan oluşan toplam kalınlığı, yükseltiye bağlı olarak hafif bir artış göstermektedir. 3- Araştırma alanı ormanlarında.ölü örtüler çürüntülü mul tipinde ve ya mul tipindedir. Çürüntülü mul tipi humus Kayın veya Kayın + Orman 3ü- lü'nde yaygındır. Ölü örtü ayrışması, genellikle çok iyi bir şekilde cereyan etmektedir. 4- Ölü örtüdeki organik madde ile yükselti arasında herhangi bir ilişki yoktur. Tine yükselti ile ölü örtüdeki organik karbon miktarının (corg), (Jo) değişimi arasındaki ilişki de belirgin değildir. Burada ormanın tür bileşimi ve kapalılığı, özellikte toprak ve anakaya yapısı daha etkili olmaktadır. (Ek tablo 10 ) 5- Ölü örtüde bulunan organik madde ve kül (kg/ha) miktarının ($) değişimi ile yükselti arasındaki ilişki belirgin değildir. Buda yine toprak ve anakaya yapısı büyük ölçüde etkilidir. Ölü örtü pH sı yine yükseltiye bağlı olarak belirgin bir değişim göstermemektedir. Araştırma alanında toprak analizlerinden elde edilen sonuçiars (Ele tablolar 2a, 2b, 3a, 3b) 1- Filyos Çayı `Vadisi 'nin 600 metre yükseltiye kadar olan alt yamaçları, orta ve üst yamaçlarına göre dik ve toprak daha sığdır. Çoğu yerde mineral toprak veya anakaya açığa çıkmıştır. Buna bağlı olarak da orman daha bozuk ve çalı formosyonu daha yaygındır. Fakat orman toprak ve arazi -.. yapısı göz önünde bulundurulduğunda tür bileşimi yönünden çok ekstrem eko sistemleri oluşturur. 2- Arazi yapısının dik ve sarp olduğu alanlarda toprağın erozyonla- Sığlaşması, yer yer de anamateryal veya anakayanın açığa çıkması sonucu nemli iklim tipinde de olsa kurak sayılması gereken yetişme ortamları oluşmustur. 3- Yükseltinin artışıyla birlikte mutlak toprak derinliği önemli ölçüde azalmaktadır. (3k tablo 6) Bunda ise Filyos Çayı Yamaçlarında yukardan aşağıya doğru meydana gelen yüzeysel erozyon etkili olmaktadır. 4- Toprak kesitlerinde kil miktarı yıkanma horizonundan (Ae]_), birikme horizonuna doğru artış göstermektedir. (Ek tablolar 2a, 2b) Karakaya Serisi Kızılçam-Meşe kuşağında ve Kavaklı Serisi 1600 metre yükseltisinden alman toprak örneklerinde bu durum belirgin değildir. Kum muhtevası fazla olan toprakların süzek yapıda olmasından dolayı bu durum daha belirgindir. 5- Toprak özellikle kuzey bakıda taşlı bir yapıya sahiptir. Taş1ılığın fazla olması ve anamateryal horizyonunun sıkı bir yapıya sahip olmasıyla, bitki kökleri derinlere gidemez. Buna rağmen anakayanın çatlaklı bir yapıya sahip olduğu alanlarda, ağaç ve çalı türlerinin kökleri derinlere gidebilmektedir. 6- Yükseltinin 1000 metreden yüksek olduğu kısımlarda anakaya sert kireçtaşı olmakla birlikte topraktaki serbest CaC03 yıkanmıştır. Bu neden le bu tür alanlarla CaC03'a sadece birikme (B-ts) ve anamateryal (Oy) ho- 40-rizonlarında rastlanmıştır. Yükselti ile kireç (CaC03) miktarı arasında ise herhangi bir orantı bulunmamaktadır. (3k tablo 8 Karakaya Serisi 1 200-1 400-1 600 metreden alman örnekler) 7- Tükseltinin artışıyla pH arasında yine bir ilişki yoktur. Fakat yıkanma horizonundan (Ael)j birikme horizonuna (B-fcs) doğru pH artmakta dır. Aynı kuşakta, kuzey bakıdan alınan toprak örneklerinin, güney bakıdan alınanlara oranla daha asit reaksiyonlü olduğu görülür. (3k tablo 8) Kuzeyden gelerek içerilere kadar giren nemli karadeniz ikliminin etkisi ve yükseltinin artışı ile birlikte orman toplumunun tür bileşimini etkilemekte ve ayırt edilen yükselti iklim kuşakları oluşmaktadır. Orman toplumlarının değişimi bakı ve anakayanın değişimi ile de yakından ilgilidir. `Filyos Çayı Yamaçlarında Toprak Özelliklerinin incelendiği bu çalışma ile anakayanın yükseltiye bağlı olarak değişimine paralel olarak incelenen toprak özelliklerinin de değiştiği toprak özelliklerindeki değişiminde bakı faktörü ile birlikte, orman toplumlarının tür ve bileşiminin değişimini etkilediği sonucuna varılmıştır. 41-

- SUMMARY - TEE SOİL PROPERTIES 01 THE SLOPE OP FİLYOS CREEK Research on parent material and soil properties, is a basic topic for studying the site for plants. The fundamental of our research is that the correlation would be studied between the properties of site and forest community on the distinguished altitude-climate zones. The slopes of Pilyos Greek was chosen for the purpose for studying the soil properties of the climate varying on the each exposure depending on altitude and their impacts on the forest communities. The research area is located between 32°0 26» 02` - 32°C 34 ' 38` east meridian and valley base (150-200 m) and the heights of 1600m. Research area is located on the sub-region of West Black Sea Cli mate, however it has a climate structure, relatively fewer rain and lower temperatures make it has a characteristic climate. It has been understood that micro-climate characteristic had particular differences between per pendicular direction and north and south exposures. Lower middle Slopes and places through inside the valley can be described as moistures and that of upper slopes and ridges as semimoistrous. Depending on sunshiny, though slightly, and cracked limestone parent material southern slopes and valley base on which lime stone scatters are drier. However, there has been no; problem in relation with the insufficient moist. Parent material from which the soils are derived varies through the bottom to the upper part, however, it's generally limestone, sandstone, granites. Sandstone and gra nite derived soils containing much send and limestone derived soil conta ining much clay. Developing soil type is in general fade brownish forest soil and gray brownish are highly sand contained soils were subjected to erosion' due to forest destroying. Therefore, sandstone soils are not deep particularly in very steep lands. Altitude-dependent climate properties effect composition. The rese arch area is very interesting for its forest, sort composition of plants as well as its wild life. Altitude climate zones distinguished alongside the Pilyos Creek Valley has been determined by studies I carried out earlier. According to this, it has been settled for each slopes of the valley, 150-500 m. as Hard Pine-oak zone; 500-700 m. as Oak Zone; 1100-1500 m. Fir-neech Zones heights higher than 1500 m. as Fir-Scots Pine. Forest floor samples have been taken on an area of 1/4 m2. at every 200 meters of each altitude Zone. Furthermore, sample of parent material has been takes from the each soil profile. Both samples has been properly chosen and they have oeen subjected to analyses on the laboratory. The results obtained from these analyses (Appendix-Table 1.) 1- There has been no forest floor found on the sample taken from the area which subjects to erosion and debris flow from the slopes. At these areas only sandy mineral soils emerged. 2- Altitude-dependent thickness of dead floor with litter, fer- -teL-mentation and humus layers shows slightly ihorease. 3- Floors under She site forest are in the form of duff mull or mul- ti types. Duff mull type of humus is wide Beach forests. Decomposition of forest floor occurs in a proper way in general. 4- There has `been no proportion between organic material on forest floor and altitude, similarly, the relation between altitude and change percentage of organic carbon amount (corg) on the forest floor is not cle ar. Here, sort composition and closeness of the forest, particularly the structure of soil and parent material are more effective. (Appendix Table 10) 5- The relation between altitude and Organize material or the forest floo» and percentage change of the ask amount (kg/ha) in not clear. Here, again the structure of soil and parent material in more effective. Ph va lue of forest floor indicates no clear change depending or the altitude. The result gained by soil analysis at the study area. (Additional tables 2a, 2b, 3a, 3b) 1- Lower slopes of the Filyos Creek Valley until the 600th meters are relatively steepy and more shallow than that of upper slopes. In most places mineral soil and parent material have been emerged. Depending or this situation, the forest is more defective and shrub formation is wider. `When the structure of soil and land taken into consideration, sort compo sition forms more extreme echo systems. 2- As a result of swallowing the soil through erosions on steepy pla ces and emerging of the parent materials and stones, growing medium has been set up at the moistly climate zones to be considered to be dry. 3- On the contrary to altitude increases, absolute depth of soil dec reases. (Additional Table 6). This has been caused by facial erosion occur ring down words on the Filyos Creek olopes. 4- On the cross-section of soils, clay amount increase through leac hing elevation horizon (Aei) and illuviation horizon (Additional Tables 2a, 2b) This situation in not clear on the soil samples taken from Hard Pi ne-oak Zone of Karakaya Series and 1600 m. altitude of Kavaklı Series. Due to the soils its sand contest is much is in a permeable structure, this situation is more clear. 5- The soil, particularly on Korth exposure is in a stony structure. Due to this stony structure and parent material has a tight form plant root can't go into deeps. iJut on the places where parent material has a cracked formation plants roots can easily go down. 6- At the parts with the altitude was more than 1000 n. parent sto ne is hard limestone and free lime on the soil has been washed away. For this reason, the lime can only be seen on illuviation (B-fcs) and parent material horizons (Cy) 'whereas, there has been no proportional re lation between Altitude and lime amount (CaC03) (Additional Table 8. The samples taken from the 1 200-1 400-1600 th altitudes of Karakaya Series)» 7- Again, there was no link between altitude and pE value..But, pE value increases from eluviation horizon (Ael ) through illuviation horizon -43.(Bts)» At the same zone, the acidity of the soil samples taken from nort hern slope is relatively much than that of taken from the south slope. (Additional table 8). Sort composition of the forest is highly affected `by moistly Black Sea Climate penetrating the inner areas coming from the north and `by al titude and therefore distinguished altitude climate zones has been formed» The change of Forest Communities in closely related with the change of slope and parent store, tfith. this study which investigating `Soil on the slopes of Pilyos Creek`. It has been so concluded that soil had also chan ged in parallel to change of parent material which depends on altitude, the change in soil characteristics with slope factor had affected change of sort and compositions of Forest communities. -44-