Değişik azotlu gübrelerin marul ve turfanda karpuzlarda verim ve kaliteye etkileri ve bu gübrelerin topraktan yıkanma durumları

Abstract

6. ÖZET Bu çalışma daha önce Ç.ÜIiraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü tarafından yapılan T.0XBakan1ığımn Adana Tarımsal Mekam'zasyon, Personel Eğitim Merkezine ait serada yürütülmüştür. Bitki materyali olarak sonbaharda marul (Yedi kule), ilkbaharda erkenci karpuz (Sugar Baby) kullanılmıştır. Farklı toprak tiplerinde (kumlu tınlı ve killi tınlı) yetiştirilen bu bitkilerde, değişik azotlu gübreler (üre, amonyum nitrat ve amonyum sülfat) ve dozlarının (0, 50, 1 00, 1 50 ve 200 kgN/ha) verim ve kalite üzerine etkileri incelenmiştir. Amonyum nitrat ve amonyum sülfat gübreleri, marullara vegeiasyon periyodunun kısa olması nedeniyle, dikimden önce taban gübresi olarak ve dikimden bir ay sonra olmak üzere iki defada uygulanmıştır. Karpuzlarda ise dikimden önce taban gübresi olarak, çiceklenme öncesi ve meyveler ceviz büyüklüğünü aldığında olmak üzere üç defada verilmiştir. Üre uygulanan parsellerde verilen miktarın 1/2 si taban gübrelemesi olarak topraktan, kalan 1/2 s1 yapraktan uygulanmıştır. Marul ve karpuz bitkilerine uygulanan azotlu gübrelerden yararlanma yetenekleri değişik dönemlerde alınan yaprak örneklerinin analizleriyle belirlenmiştir. Marullarda fide ve derim dönemlerinde (iç ve dış yapraklar), karpuzlarda fide, çiceklenme, meyve bağlama ve derim dönemlerinde (genç ve olgun yapraklarda) bitki besin elementlerinin değişimleri izlenmiştir. İkinci yıl, elde edilen bulgulara göre en uygun dozlar saptanarak, söz konusu gübrelerin değişik toprak tipleri ndeki yıkanma durumları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca dikimden önce ve derimden sonra alınan toprak örneklerinde fiziksel ve kimyasal analizler yapılmıştır. Böylece dikimden önce ve derim sonunda meydana gelen farklılıklar da ortaya konulmuştur. Yedi kule marullarında verim ve kalite özelliklerine toprak tipleri ve değişik azotlu gübreler aynı düzeyde etkili bulunmuştur. Bununla beraber toprak tipleri arasında killi tınlı toprak tipinin, gübreler içinde ise amonyum nitratın ötekilere göre daha iyi olduğu belirlenmiştir. Üre uygulamaları daha fazla işgücü ve gider gereksinimi nedeniyle pahalı bulunmuştur. Dozlar arasında 100 kgN/halık azot dozunun verim ve kalite açısından en iyi sonuç verdiği saptanmıştı r. * Deneme marullarında fide döneminde yapılan yaprak analizlerinde bitki besin madde düzeylerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Derim döneminde alınan yaprakların bitki besin madde düzeylerine azotlu gübre kaynaklarının ve toprak tiplerinin etkileri önemli?260- bulunmuştur. Yedi kule marullarında yapraktan yapılan Ure uygulamalarının, dış yaprakların azot içeriğini arttırdığı belirlenmiştir. Öte yandan uygulanan azotlu gübre dozlarına bağlı olarak iç ve dış yapraklarda, potasyum dışındaki element düzeylerinde artışlar saptanmıştır. Fosfor ve çinko dışındaki elementlerin iç yapraklarda, dıştakilere göre daha ez olduğu bulunmuştur. * Sugar Baby karpuzlarında değişik azotlu gübreler ve farklı toprak tipleri kendi aralarında karşılaştırıldığı zaman verim ve kalite özellikleri yönünden bir farklılık bulunmamıştır. Ancak Ure ve amonyum nitrat uygulanan parsellerden, amonyum sulfata göre daha fazla ürün alınmıştır. Üre püskürtmeleri yüksek oranda işçiliğe gereksinim kıldığı için oldukça pahalı olmuştur. Öte yandan kumlu tınlı toprakta yetişen bitkilerden killi tınlıya göre daha fazla ürün alınmıştır. En yüksek verim ve kalite özelliklerine 50 kg N/halik azot dozunda ulaşılmıştır. Artan azot dozlarına bağlı olarak kalite özelliklerinin önce arttığı, yüksek azot dozları nda ise azaldığı beli rlenmişti r. Deneme karpuzlarında marullarda olduğu gibi fide döneminde, yaprakların yüksek düzeyde bitki besin maddeleri içerdiği saptanmıştır. İlerleyen gelişme dönemlerinde yaprakların bitki besin maddeleri düzeylerine azotlu gübre kaynakları ve toprak tiplerinin etkileri önemli bulunmuştur. Ayrıca, uygulanan azotlu gübre dozlarına bağlı olarak Sugar Baby karpuzlarında genç ve olgun yaprakların bitki besin maddeleri düzeylerinde artışlar saptanmıştır. Gelişmenin ileri dönemlerinde alınan genç yaprakların fosfor ve bakır düzeylerinde azalma, kalsiyum, demir, çinko ve mangan düzeylerinde ise artışlar olmuştur. Azot, potasyum ve magnezyum oranlan nda ise herhangi bir değişim bulunamamıştır. Olgun yapraklarda ise, azot, fosfor ve magnezyum düzeylerinde ilerleyen gelişme dönemlerine bağlı olarak azalmaya karşın, demir düzeylerinde artış gözlenmiştir. Ancak potasyum, kalsiyum, bakır, çinko ve mangan düzeylerinde herhangi bir değişim söz konusu değildir. Öte yandan genç yaprakların fosfor ve potasyum içerikleri, olgun uapraklardakilere göre daha fazla bulunmuştur. İ ki nci deneme yılı nda söz konusu gübreleri n topraktan yi kanma durumları i ncelendiği nde gerek marul, gerekse karpuz yetiştirme dönemlerinde kumlu tınlı toprakta, killi tınlıya göre daha daha fazla azot kayı plan saptanmıştı r. Kuml u ti nlı toprak ti pl nde en fazla azot kaybı?261- amonyum nitratla gübrelenen parsellerde iken en düşük kayıp Ura parsellerinde belirlenmiştir. Buna karşın killi tınlı toprakta üç gübrenin de azot kayıpları birbirine yakın bulunmuştur. Her iki toprak tipinde de üre uygulamasında yıkanma ile azot kaybının amonyum nitrat ve amonyum sülfata oranla oldukça az olduğu saptanmıştı r. Aynı topraklarda yetiştirilen marul ve karpuz bitkilerinde ikinci yıl vah m ve kalite düzeylerinde, ilk yıla göre bir azalma gözlenmiştir. Aynı azalmalar yapraklan n bitki besin madde düzeylerinde de görülmüştür. Vapılan toprak analizlerinde iee dikimden önce belirlenen bitki besin maddeleri düzeylerinin derimden sonra belirgin bir şekilde azaldıflı saptanmıştır.

7. SUMMARY This work was carried out in the glasshouse of Adana Agricultural Mechanisation Personnel Education Centre of the Ministry of Agriculture, Forestry and Rural Affairs. This glasshouse was formerly established by the Department of Horticulture, Faculty of Agriculture and University of Çukurova. Lettuce (Yedi kule) in autumn and early watermelon (Sugar Baby) in spring were used as plant materials. In these plants grown at different soil types (sandy loam and clay loam) the effect of various doses (0, 50, 100, 150 and 200 kgN/ha) of different fertilizers (Urea, ammonium nitrate and ammonium sulphate) on the yield and quality of the plants were i nvestigated. Because the vegetative period of lettuce is not so long, ammonium sulphate and ammonium nitrate were given twice as a base fertilizer before and one month after plantings. However, these fertilizers were given to watermelon three times, as a base fertilizer before planting, before blossoming and when the fruits were about in wall nut size. In urea applied plantations, half of the fertilizer was given as a base fertilizer and the other half was applied as foliar fertilizers. The usage ability of the nitrogen fertilizers for lettuce and watermelon were determined by leaf analysis. The alterations of plant nutrients were observed on the seedling and harvesting (external and internal leaves) periods of lettuce and the seedling, blossoming, fruit set and harvesting periods of watermelon. According to the second year's results, the most available doses were found and the leaching of the fertilizers in different soil types were obtained. In addition to this, physical and chemical analysis of the soil samples taken before planting and after harvesting periods. So, the differences occured between the values obtained before planting and after harvestl ng were shown. The different soil types and nitrogen fertilizers equally effected the yield and quality of Yedi kule lettuce. However, amoung the soil types, clay loam and amoung the fertilizers ammonl urn nitrate were found better than the others. Urea applications were found expensive by the reason of needing more labour and expenses. Among the doses of the fertilizers 1 00 kgN/ha gave the most efficient result.-263- ln leaf analysis of experimental lettuce, plant nutrition levels vere found high. The effect of nitrogen fertilizers and soil types on plant nutrition levels of the leaves taken at harvesting period were found efficient. Urea leaf applications in Yedi kule lettuce increased the nitrogen concentration of exterior leaves. On the other hand, according to the nitrogen fertilizer doses, nutrient levels of the exterior and interior leaves Increased except potassium. It was found that Interior leaves contain more nutrient elements except phosphorus and zinc than exterior leaves. There wasn't any difference on the yield and quality of Sugar Baby watermelon depending on the different nitrogen fertilizers and soil types. However, the yield of urea and ammonium nitrate plantations were higher than ammonium sulphate plantations. Urea applications found considerably expensive for the reason of labour costs. Furthermore, the plants grown at sandy loam soil gave higher yield than the plants grown at clay loam soil. The highest yield and quality was obtained with 50 kgN/ha nitrogen doses. Depending on the increasing nitrogen doses, the quality firstly increased but then it decreased at the high nitrogen doses. The leaves of experimental watermelons contain high plant nutrients In seedling period similar to lettuces. In the following periods, the effect of nitrogen fertilizers and soil types on the plant nutrition levels of the leaves were found Important. Also, in connection with raised nitrogen doses en Increase was obtained In the nutrition levels of young and mature leaves. At the young leaf samples taken in the last periods of the development it was found a decrease In the levels of phosphorus and copper, but an increase was obtained In the levels of calcium, iron, zinc and manganese. There wasn't any difference In the levels of nitrogen, potassium and magnesium. In the mature leaves, depending on the periods of the development, a decrease was found In the nitrogen, phosphorous and magnesium levels while an Increase was found in the Iron levels. But, there wasn't any difference in the levels of potassium, calcium, copper, zinc and manganese. On the other hand, phosphorous and potassium contents of the young leaves were found higher than mature leaves. In the second year, from the leaching point of view of the fertilizers, there were much more nitrogen losses In sandy loam soil than clay loam soil both In lettuce! and watermelon. The highest nitrogen loss In sandy loam soil was found from ammonium nitrate plantations while, the least nitrogen loss was obtained from urea plantations. However, the nitrogen losses of the three fertilizers in clay loam soil were found similar. In both soil types, the nitrogen loss by leaching-264- was found much less in urea application than ammonium nitrate and ammonium sulphate application. Both in lettuce and watermelon grown at the same soil conditions a decrease was obtained from the yield and quality point of view in the second year in comparison to with the previous year. The same decreases were found in the plant nutrient levels of the leaves. In soil analysis, the plant nutrient levels obtained before planting were significantly decreased after the harvesting period.