Tarım işletmelerinde mekanizasyon planlamasına yönelik zaman kısıtlı model geliştirilmesi

Abstract

-197- ÖZET Tarımsal üretimde maliyeti azaltmak ve karlılığı artırmak için temel koşul, tüm üretim girdilerinin en etkin ve ekonomik kullanımını sağlayacak tir planlamanın yapılmasıdır, üretim giderleri içinde mekanizasyonun büyük bir paya sahip olması işletme düzeyindeki planlama çalışmalarında mekanizasyon planlamasına ayrı bir önem kazandırmıştır, iyi bir mekanizasyon planlaması işlemlerin zamanında yapılması kadar en ekonomik şekilde yapılmasını da sağlar, Bu çalışmada, tarımsal üretim girdileri içinde büyük payı olan mekanizasyon girdilerinin işletme düzeyinde planlanabilmesi için işletmeye uygun makinaların seçimini ve bunların üretim dönemi içerisindeki zamansal planlamasını yapacak bir bilgisayar modelinin geliştirilmesi amaçlanmıştır, Araştırma alam olarak Bursa ili ele alınmakla birlikte model için gerekli verilerin derlenmesinde U,ü, Tarımsal araştırma ve Uygulama Merkezinden ve buraya ait kayıtlardan yararlanılmıştır, Tarım makinalarının piyasada mevcut büyüklükleri ve satış fiyatlarına ilişkin veriler ise üretici firmalarla yapılan yazışmalardan ve elde edilen kataloglardan derlenmiştir, Yöreye ait tarlada çalışılabilir sürelerin belirlenmesinde Bursa meteoroloji istasyonunun çok yıllık meteorolojik kayıtlan kullanılmıştır. Meteorolojik kayıtlar FORTRAN IV programlama dilinde hazırlanan bilgisayar programı ile bir PC bilgisayarda değerlendirilmiş ve sonuçlar elde edilmiştir. Sel iştir ilen model işletme büyüklüğü, üretim deseni, tarla işlemlerinin başlama ve bitiş tarihleri, makinaların iş başarılan ve çalışılabilir gün olasılıklarına bağlı olarak işletmeye uygun makina sistemi tasarımım ve haftalık çalışma programını yapmaktadır, Makina sistemi tasarım yöntemi, tekrar lamalı çözümlerle elde edilen bir dizi alt-optimizasyonlardan oluşmaktadır. Her alt optimizasyonda belirli bir tarla işlemi için tarlada çalışılabilir süre ile gerekli tarla çalışma süresi karşılaştırılarak traktör gücü ve makina büyüklüğü belirlenmektedir, Bu şekilde belirlenen güç kaynaklan ve makina-198- büyüklükleri bu konuda bir alt sınır oluşturmaktadır, Daha sonra, seçilen makina setinin tüm zaman kısıtlarım karşılamaya uygun olup olmadığını belirlemeli: için haftalık çalışma planı düzenlenmektedir. Herhangi bir zaman kısıtı aşıldığında traktör gücü veya makina sayısında düzeltme yapılmakta ve gerçek makina seti oluşturulmaktadır, Modelde son olarak seçilen makina setinin maliyet hesaplamaları yapılmaktadır, Model, FQRTR&N IV programlama dilinde bir bilgisayar programı olarak düzenlenmiş ve bir PC bilgisayarda çözümlenmiştir, Model çözümü 10 ekim nöbeti ve S işletme büyüklüğü için üç değişik tasarım olasılığı düzeyinde ayrı ayrı yapılmıştır, araştırma sonuçlarına ilişkin bazı değerlendirmeler aşağıda verilmiştir. Ekim nöbetleri küçük işletmelerde güç kaynağı ve tarım makinaları gereksinimi üzerinde etkili değildir, 100, 00 ve 300,00 ha işletme büyüklüklerinde güç kaynağı ve tarım makinaîarı gereksinimi ekim nöbetlerine göre farklılıklar göstermektedir, Ekim nöbetindeki bitki çeşidinin artışı genel olarak büyük traktörlerin kullanım süresini artırırken küçük traktörlerin gücünü artırmaktadır. Tek bitki içeren ekim nöbetlerinde ise özellikle büyük traktörlerin gücü artmakta, kullanım süreleri ise azalmaktadır, Çoklu üretim desenleri küçük işletmelerde makina yatırımını artırırken, büyük işletmelerde makina yatırımının azalmasına neden olmaktadır, Birim alan başına işgücü ve yakıt gereksinimi çoklu üretim desenlerinde daha yüksek bulunmuştur, Tasarım olasılığı düzeyinin artışı küçük işletmelerde etkili olmazken büyük işletmelerde traktör sayısı veya gücünü artırmakta, kullanım süresini ise azaltmaktadır. Günlük çalışma süresinin artışı traktörlerin sayı ve güçlerini azaltmakta, çalışma sürelerini ise artırmaktadır. Faiz ve enflasyon oram makina giderleri üzerinde en büyük etkiye sahip olan gider faktörleridir, Makina giderleri faiz oram doğru orantılı, enflasyon oram ile ters orantılı olarak değişmektedir.-199- Haftalık çalışma planı ile tarla işlemlerinin önceden programlanması sağlanmakta ve işgücü gereksiniminin yıl içindeki dağılımı belirli tir olasılık düzeyinde önceden belirlenebilmektedir,

-200- SUMMARY In order to decrease the cost and to increase the profit in agricultural production, the basic condition is making a plan which enables the most effective and economical usage of all the production inputs, Mechanization planning has a specific importance due to the fact that it has a big share among the other expenditures, A good planning of mechanization enables the realization of the procedures both on time and in the most economic way, The aim of this study is to develop a computer model which can select suitable machines for planning of the mechanization inputs on the level of working and which can make a plan for all of these during the production process, Research area was limited with the boundaries of Bursa, However the records at the Uludağ University agricultural Research and Applying Center, were used to collect the required data for the model, The data about agricultural machine dimensions in the market and their market prices, were obtained from catalogs and productive firms, To determine the workable periods in the local fields, the meteorological records in Bursa leather Station, were used, These meteorological records were evaluated on a PC computer with a program prepared by FORTRAN IV programming language and the results were obtained, The model developed, can make a suitable machine system design and a weekly working program due to the farm area, production design, starting and ending dates of the field procedures, machines' work achievements and the probabilities of workable days. The method of machine system design is consisted of a series of sub-optimizations obtained by repeated solutions. In every sub-optimization, tractor power and machine dimensions have been found by comparing workable days and required work days for a certain procedure in the field. Thus, this power and dimensions have been seen the base line, after this, a weekly- working program has been organized. The model has been organized as a computer program in FORTRAN IV programming language and analyzed on a PC computer, Analysis of the-201- model has been made on the level of the 3 different design probabilities for 10 crop rotations and S separate farm areas. Some conclusions related to the results of the research have been given in the followings; The crop rotations has no impact on the source of power and the need of agricultural machines in the small working areas. In the farm areas between 100.00 and 300,00 haf the source of power and the need of agricultural machines changes according to the crop rotations, The increase in the types of plant, usually causes the increase of time for using big tractors but the increase of power for the small tractors, In the crop rotations which consists of only one plant, the power of big tractors increases and the time of their usage decreases, Multi-production designs causes on increase of machine investment in the small working areas, while it causes a decrease of machine investment in the bigger ones. The required working power and fuel for each unit area has been found higher in the multi-production design, The increase of the level of design probability has no impact on the small working areas but it causes on increase in the power and number of tractors and a decreased time of their usage in the big working areas, When the daily working period increases, the power and number of tractors decreases but the period of their usage increases, The rates of interest and inflation are the factors which has the greatest impact on the expenditures for machines. The changes of these expenditures are directly proportional with the rate of interest and inversely proportional with the rate of inflation, By means of the weekly working program, it has been possible to preprogram the field procedures and to predetermine the required working power distribution during the year on the level of a certain probabi 1 i ty, T- O Dok&maııtasyaa WS/sshset