Soda-Oksijen yöntemi ile linter selülozu üretimi

Abstract

V ÖZET Bu çalışmada pamuk linteri hammaddesinin soda-oksijen yöntemi ile selüloz üretimine uygunluğu ve bu yöntemle üretilen selülozların istenilen kalite özelliklemde olup olmadığı araştırılmıştır. Dünyada önemli bir pamuk üreticisi olan ülkemizde, yağ fabrikalarında yan ürün olarak açığa çıkan pamuk linterinin daha iyi değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Odun ve diğer bitkisel hammaddelerden selüloz üretiminde oksijenin penatrasyon güçlüğü problemi olduğu ve bu durumda pişmemiş yonga veya yıllık bitki saplarının selüloz verimini düşürdüğü, üretimi olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir. Oysa pamuk linteri hammaddesinin serbest liflerden oluşuması oksijenin penatrasyonunu kolaylaştırmaktadır. Soda-oksijen yöntemi ile yapılan pişirme denemelerinde 5 kg/cm2 oksijen basıncında, %10 NaOH oranında, diğer değişkenlerin de ayarlanması ile yüksek beyazlıkta, kağıt ve selüloz türevlerinin yapımına uygun niteliklerde selülozlar üretilmiştir. Soda-oksijen linter selülozları, aynı şartlarda soda yöntemi ile üretilen selülozlara göre %118 oranında yüksek beyazlıkta olup, tek kademe ağartma işlemi (EOP) ile 84-86 Elrepho beyazlığa ulaşılmıştır. Daha az kimyasal madde, enerji ve su kullanılarak selüloz üretilmesi, birim maliyeleri azaltması ve çevreyle uyumlu olması soda yöntemine göre büyük üstünlükler sağlamıştır. Çağımızda yalnızca üretimin artırılması değil aynı zamanda insan ve onun çevresine en az hatta hiç zarar vermeyen yöntemlerin ve tekniklerin kullanılması, gittikçe artan bir oranda zorunluluk haline gelmektedir. Başta İsveç olmak üzere bir çok ülke,kağrt üretim teknolojilerinde atık sulardaki emisyon hacmini azaltıcı sınır değerler getirmişlerdir, hatta ilerde klor ve klorlu bileşiklerin kullanılmaması için yasal düzenlemelere gitmişlerdir. Sonuç olarak bütün bunlar, pamuk linteri hammaddesinden soda-oksijen yöntemi ile selüloz üretiminin uygunluğunu ortaya çıkamakta, kağıt ve selüloz türevleri endüstrilerine hammadde oluşturacak yüksek saflık ve kalite değerlerinde selüloz üretimini mümkün kılmaktadır. -42-

VI İTİStTRACT PRODUCTION OF LINTER CELLULOSE BY SODA - OXYGEN COOKING In this thesis work the soda-oxygen cooking of cotton iinters and the quality of bleached cotton Iinters were studied. It is aimed at better utilization of cotton Iinters which are obtained as a by product in cotton-extraction plants located in Turkey, a big producer of cotton. During the production of wood pulp, oxygen penetration is a problem. Therefore, chips and annual plant stem production are adversely affected. On the other hand, raw material of cotton Iinters is composed of free fibers which enable the penetration of oxygen. Soda-oxygen cooking tests showed that at a rate of 10 % NaOH, changing the temperature and other variables resulted in costom-made linter pulp with high brightness and different viscosities. Under the same cooking conditions, an increase in brightness by 118 % compared to pulps prepared by soda method was achieved. With a single-step bleaching method, a brightness of 84-86 Elrepho was obtained. Consequently, a reduction in the duration of the bleaching process gives to the use of less energy and water in addition to enviromentally harmful chemicals. It is a must in these days to utilize enviromentally friendly processes. So many countries, as an example Sweden, set up guidelines which restrict the emmissions produced in the pulp industry and fulfilled legal arrangements to penalize the producers of chlorine and chlorine compounds. In summary, this study suggests that it is quite promising to cook cotton Iinters with soda-oxygen method and shows that it is possible to produce Iinters pulp with high purity and quality which is desired also by pulp and paper industry. -43-