Bazı tarımsal ürünlerin sorpsiyon izotermlerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma

Abstract

31 6. ÖZET Bu çalışma, ülkemiz için ekonomik değeri olan, kurutma ve depolama sorunu bulunan bazı tarımsal ürünlerin denge nemi değerlerini elde ederek bu konuda çalışma yapan uygulayıcılara gerekli verileri sağlamak için yapılmıştır. Sorpsiyon izotermleri konusunda yurtdışında yapılmış gerek endüstriyel (besin) gerekse tarımsal ürünler hakkında pek çok çalışma vardır. Ülkemizde ise yeşil yem bitkilerinin kurutulması konusunda bir (Tuncer, 1968), mısır kurutmada bir (Toksoy ve Ark., 1987) ve meyve kurutmada (Doğantan ve Ark., 1990) bir çalışma dışında doğrudan tahıllar konusunda yapılmış bir çalışmaya rastlanmamıştır. Ürünlerin denge nemi içeriklerinin bilinmesi ekonomik olmayan ek kurutmanın önlenmesi ve doğru bir havalandırmanın yapılabilmesi açısından önemlidir. Çalışmada buğday, soya, nohut, mısırdan ikişer çeşit, çeltik, arpa ve yerfıstığından birer çeşit olmak üzere toplam 1 1 çeşit ürün deneme materyali olarak ele alınmıştır. Elde edilen veriler değerlendirilerek sıcaklık, ürün çeşidi ve ürünlerin kimyasal bileşimlerinin ürün denge nemine etkisi belirlenmiştir. Dinamik yöntemin kullanıldığı denemede 0, 10, 20 ve 30 °C sıcaklık koşullarında ortamın bağıl nemi çeşitli doymuş tuz çözeltileri kullanılarak istenilen düzeyde tutulmuştur. Aynı çeşit ürünlerin denge nemi değişimleri ikili karşılaştırmalarla değerlendirilmiştir. Buğday çeşitleri arasında yağ içeriklerine bağlı olarak denge nemlerinde farklılık ortaya çıkmıştır. Diğer ürünlerde ise çeşitler arasında denge nemi yönünden önemli bir farklılık bulunmamıştır. Ürünlerin kimyasal içeriklerinin denge nemine etkisi belirlenmiş olup, yağ içeriği yüksek olan ürünlerin denge nemi içerikleri düşük değerde bulunmuştur. En düşük denge nemi içeriği yerfıstığında (% 4.74 y.b.) en yüksek denge nemi içeriği ise Panda çeşidi buğdayda (% 15.75 y.b.) elde edilmiştir. Elde edilen bulguların değerlendirilmesi sonucunda şu öneriler sıralanabilir, depolanan farklı ürünlerin havalandırılması sırasında yüksek denge nem içeriğine sahip olan ürünler esas alınarak havalandırma bu doğrultuda yapılmalıdır. Kurutma ve depolama çalışmalarında teorik eşitliklerden yararlanmak yerine, deneysel olarak elde edilen ürün denge nemi verilerinin kullanılması daha güvenilir olacaktır. Denge nemi içerikleri bilinmeyen diğer ürünlerin denge nemi içerikleri belirlenerek uygulayıcılara sunulmalıdır.

32 7. SUMMARY This study has been done to provide necessary information for the appliers who do studies about this subject by obtaining the value of equilibrium moisture concent of some agricultural products which are economically expensive and which we have difficulty in drying and storing-in other words the products which are problematically dried and stored. There exists a number of studies on the use of sorption isotherms for both industrial food and many agricultural products. But studies using sorption isotherms are very limited in Turkey. It was used for drying alfalfa by Tunçer (1968), For drying corn by Toksoy et all (1987) and for drying fruits by Doğantan et all (1990). The use of sorption isotherm on grains applied for the first time is this study in Turkey. It is very important to know equilibrium moisture content of products, to prevent the extra drying unit which is expensive and also to do the right kind of ventilation. In the study, total 1 1 types of cereals have been approached two kinds of which are wheat, soyabean, chickpea, corn and one kind of which is paddy, barley and peanut. Although there are various studies on this subject in foreign countries, no study has been done in Turkey up to date. Heat, type of products and chemical compounds of products have been considered to have an effect on equilibrium moisture of products by calculating the data taken from the results of these studies. In the application which dynamic method is used, the relative moisture in 0, 10, 20 and 30°C is kept in a limit as desired. The change of equilibrium moisture of the same kind of products has been valued in making binary comparison. A difference in equilibrium moisture related to the oil content among wheat types has been found. But it isnot found an important difference related to equilibrium moisture in the other types. The chemical compounds of products are found to have an effect on equilibrium moisture and figured out that equilibrium moisture content is lower in value in the products that have high oil content. The lowest equilibrium moisture content in peanut is tested as 4.74 percent and the highest equilibrium moisture content in wheat is 15.75. w.b. As a result of the data obtained, the recommendations can be given in this order, Order should be done according to the products that have the highest equilibrium moisture content during the ventilation of the stored various products. Using data of equilibrium moisture content products obtained expermentally will be more reliable than making benefit from the theoric equality in the storing and drying studies. Equilibrium moisture content of the other products of which equilibrium moisture content is unknown, should be presented to the appliers after determining.