Dalga ve akıntı etkisinde nehir ağzı değişiminin üç boyutlu fiziksel modellemesi

Abstract

ÖZET Dalga ve Akıntı Etkisinde Nehir Ağzı Değişiminin Üç Boyutlu Fiziksel Modellemesi Bu çalışma genel olarak sosyal, ekolojik, morfolojik ve ekonomik açıdan büyük öneme sahip nehir ağızalarının değişimini incelemek, etki eden parametreleri belirlemek ve bu parametrelerin nasıl bir değişikliğe sebep olduğunu tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Bu çalışmada önce etki eden parametrelerden bahsedilmiş, daha sonra bu parametrelerden hidrolik açıdan önemli görülen ve büyük değişikliğe neden olduğu anlaşılan dalga özellikleri, kıyı eğimi ve nehir debisinin değişimi sonucu meydana gelen morfolojik değişiklikler tespit edilmiştir. Deneyler önce 1/30 daha sonra 1/20 taban eğimlerinde yapılmıştır. Herbir eğim için çeşitli dalga ve debi değerlerinde meydana gelen oluşum belirlenmiştir. Buna göre 0.7, 0.9 ve 1.3 sn periodlu dalgalarda 181 ve 438 ml'lik debilerde ön deneyler dahil toplam 18 farklı deney yapılmıştır. Bunun sonucunda her bir deney için ayrı ayrı oluşan morfolojilerde belirlenmiştir. Yapılan deneyler sonucunda surf parametresi, d/Hs, d/Ls ve dalga dikliklerine göre oluşumlar sınıflandırılmıştır. Surf parametresine göre 0.6 ve yukansındaki değerlerde kıyı oku, 0.6-0.4 arasında deniz altı kıyı oku, 0.4'ten küçük değerlerde ise delta meydana gelmektedir. d/Ls değeri 0.08'den küçük değerlerde kıyı oku, 0.08- 0.120 arasında deniz altı kıyı oku ve 0.1 20 'den büyük değerlerde delta meydana gelmektedir. d/Hs oranında da benzer yaklaşım yapılarak d/Hs oranı büyüdükçe kıyı oku oluşurken bu oran küçüldükçe deltaya doğru bir trend vardır. d/Ls'deki oranlar burada da geçerlidir, fakat oranlarla oluşum terstir, çünkü dalga boyu büyüdükçe dalga yüksekliği küçülmektedir. Dalga dikliği 0.015' ten küçük değerlerde kıyı oku, 0.015-0.04 arasında deniz altı kıyı oku, 0.04 'ten büyük değerlerde delta görülür. iv

Summary 3-D Physical Modeling of Estuary Dynamics Under The Combined Effect of Wave And Current In general this study have been conducted, in order to investigate estuary dynamics which have a great importance from social, ecological, morphological and economical point of views. Also defining the parameters which are effecting the process and the reflections of the variations which are caused by these parameters are in the scope of this study. Wave characteristics, beach slope and the river discharge that have reasonable effects on the morphological changes and important in the hydraulic sense. Experiments have been conducted on a beach profile with a 1/30 and than 1/20 slope. For each slope morphological changes have been investigated with different wave charasterictics and river discharge values. Three different wave periods of 0.7, 0.9, and 1.3 and two different river discharge values of 181 and 438 ml have been selected for the experimental series. Eighteen different experiments have been conducted. Morphological changes have been examined and recorded for each experiment. Experimental finding have been classified by using surf similarity parameter, d/Hs, d/Ls and wave steepness. According to surf similarity parameter; it is possible to see sand spit for Ç > 0.6 submerged sand spit for 0.6 > Ç > 0.4 and delta for Ç< 0.4. According to d/Ls its possible to see; sand spit for 0.08 > d/Ls submerged sand spit for 0.12 > d/Ls > 0.08 and delta for d/Ls > 0.12. It's possible to make a similar approach for d/Hs as done for d/Ls. Morphological process shows a sand spit with the increasing value of d/Hs and shows a delta for decreasing value of d/Hs. At last according to wave stepness it's possible to see; sand spit for 0.015 > Hs/Ls, submerged sand spit for 0.04 > Hs/Ls > 0.015 and delta for Hs/Ls > 0.04.