Tortum gölü ve şelalesinin rekreasyonel alan kullanım potansiyelinin belirlenmesi üzerinde bir araştırma

Abstract

Bu araştırma, ülkemizin Doğu Anadolu Bölgesi'nde Erzurum lli'ne bağlı Uzundere ilçe sınırları içerisinde yeralan Tortum Gölü ve Şelalesi ile yakın çevresinde yürütülmüştür. Sahip olduğu jeolojik formasyonları ve doğal manzarası ile ülkemiz ve özellikle bölge açısından su kıyısı rekreasyonuna oldukça elverişli bir yapı gösteren Tortum Gölü ve Şelalesinin bulunduğu ortam insanları yöreye çekici bir özellik taşımaktadır. Çalışmanın ilk aşamasında suya bağlı rekreasyon faaliyetinin dünyada ve ülkemizdeki durumu incelenmiş, göllerin ve şelalelerin oluşumları ve önemleri vurgulanmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında, araştırma alanının fiziksel, sosyo-kültürel ve mevcut rekreasyonel yapısının analizi yapılmıştır. Bu aşamada, ziyaretçilerin ve yöre halkının istek, eğilim ve gereksinimlerinin saptanmasına yönelik standart formlarla yerinde anket çalışması yapılmıştır. Bu amaçla, ANONYMOUS (1972), GÜLTEKİN (1979), KIRZIO?LU (1983) ve UZUN ve ALTUNKASA (1991) çalışmalarından yararlanılmıştır. Her defasında toplam 100 bireylik anketin 50 adedi araştırma alanına gelen ziyaretçilere, 25 adedi yöre halkına ve diğer 25 adedi de Erzurum il merkezinde olmak üzere 1995 yaz sezonunda Temmuz ve Ağustos aylarında 2 defa yapılmıştır. Çalışmanın üçüncü aşamasında araştırma alanının görsel yönden değerlendirilmesi çalışması yapılmıştır. Bu amaçla, ANONYMOUS (1973)'ün geliştirdiği metod yardımıyla araştırma alanındaki fiziksel yapıdaki değişkenlik ve zıtlıklar belirlenmiştir, Belirlenen bu bilgiler ışığında, alandaki farklı peyzaj tipleri grafiksel olarak Arazi Formu, Vejetasyon Deseni, Renk, Ölçü, Görünüş ve Özel Kullanım Alanları gibi değerlendirme kriterleri ile incelenmiştir. Çalışmanın dördüncü aşamasında alandaki görsel değişkenliklerin gruplandırılması yapılmıştır. Bu amaçla, LEWiS (1967)'nin görsel kalitenin saptanmasında fiziksel yapıdaki değişkenlik ve zıtlıkların gruplandırılması metodu kullanılmıştır. Buna göre, araştırma alanının rekreasyonel122 potansiyelinde önemli yeri olan doğal ve kültürel kaynakların envanteri çıkarılmıştır. Çalışmanın beşinci aşamasında, araştırma alanının rekreasyonel kullanımlar için değerlendirilmesi çalışması yapılmıştır. Bu amaçla, SÖZEN (1 981 )'in kullandığı metoddan yararlanılmıştır. Buna göre, öncelikle yöre için uygun rekreasyon çeşitleri ile rekreasyon çeşitleri üzerinde önemli etkisi olduğu tesbit edilen belirleyici faktörler saptanmıştır. Sonuçta birbiri arasındaki ilişkiler ortaya konarak rekreasyonel etkinlikler için uygunluk gösteren alanlar saptanmıştır. Çalışmanın son aşamasında ise araştırma alanının koruma-kullanma değerlendirilmesi yapılmıştır. BİERHALS ve ark. (1974)'nın geliştirdikleri ve ALTAN (1982)'nin kullandığı `Ekolojik Peyzaj Planlama` metodundan yararlanılmıştır. Buna göre, doğal potansiyeli oluşturan elemanların, onları kullananlarla olan ilişkisinin analizi yapılmıştır. Sonuçta alan kullanılışları için belirli kriterler gözönünde tutularak öncelikli alanlar saptanmıştır.

This study was conducted on Tortum Lake and Waterfall in district of Uzundere, Erzurum, in the East Anatolia Region of Our Country. Tortum Lake and Waterfall that are very important recreational area have atractive potential because of jeological formations and natural landscape in this region and our country. First of all, recreational activity with water was determined in the our country and world, and the create of lakes and waterfall and important of this areas were explained. Second, physical, social-cultural, and existing of recreational structure were analyzed in this area. In this point, questionary was made based on region people and visitors needs. For this reason, some information has used from ANONYMOUS (1972), GÜLTEKİN (1979), KIRZIO?LU (1983), UZUN ve ALTUNKASA (1991). The hundred evaluations 50 with visitor coming research area, 25 with people living research area, and the other 25 with city of Erzurum were made with two replications on July and august in 1995. Third, the area was appraised depend on visual in our study. For this point, diversity of physical structure and contrasts were determined with the method of ANONYMOUS (1973). According to our results, different landscape typicals was investigated based on criterias that landform, vegetation design, colour, measure, wiew and special using lands of appraising in this study. Forth, visual diversities were grouped in our area. For this point, diversity of physical structure and contrasts grouping were determined by using the method, of LEWiS (1967), in order to know the quality of visual. In respect of khis, inventory of Natural and Cultural resources that have important point in this recreational area were explained.1 24 Fifth, the area was appraised for recreational uses. For this point, the method developed by SÖZEN (1981) was used. According to this method, first, fitting recreational species was found for this region. After that, charasteristic factors that have effect on fitting recreational varieties had been determined. Finally, the relations between characteristic factors and fitting recreational varieties were determined for fitting areas. As a result, evaluated of conservation-use of area was made. Ecological Landscape Planning method, developed by BİERHALS et al. (1974) and usud by ALTAN (1982), was used. For this point, elements of natural potential and relation with users to them were analyzed. Finally, the areas of predence had been determined for area of using.