Bazı doğal geofitlerin peyzaj düzenlemelerinde kullanımı ve üretimi üzerine araştırmalar

Abstract

Ülkemizde geofitler, aşırı sökümlerle toplanarak satılmakta ve doğal yaşam alanları tahrip olmaktadır. Bu nedenle geofitlerin, peyzaj değeri, üretimi, ex-situ koruması ve peyzaj düzenlemelerinde kullanımları açısından araştırılması gerekmektedir. Bu araştırmada, Sternbergia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Sprengel, Leucojum aestivum L., Anemone blanda Schott & Kotschy ve Lilium candidum L. `un deneme materyali olarak seçilmiştir. Farklı soğan veya rizomlar kullanılarak üretim-yetiştirme, yetiştirme-kullanım özelliklerini belirleme ve üretim-laboratuvar denemeleri yapılmıştır. Sternbergia lutea, Leucojum aestivum'da 2-3 yıl sonra soğanlar çiçek açacak büyüklüğe ulaşmıştır. Yavru soğan oluşturma kapasiteleri yüksektir ve yavru soğan için ikinci veya üçüncü yılda söküm yapılmalıdır. Lilium candidum ve Anemone blanda'da etkili sonuçlar elde edilememiştir.Sternbergia lutea ve Leucojum aestivum için I. ortam (100000 ? 105000 lüks /yoğun ışık-güneşli) ve II. ortam (23000 ? 25000 lüks/yarı gölge)'da ve Anemone blanda için I. ortam; (100000 ? 105000 lüks /yoğun ışık-güneşli)'da kullanımları uygun olmaktadır. Lilium candidum L. için II. ortam (23000 ? 25000 lüks /yarı gölge) kullanılabilir, ancak etkili sonuçlar elde edilememiştir. Sternbergia lutea, Leucojum aestivum, Anemone blanda ve Lilium candidum L. için I. ortamdaki (organik madde miktarı yüksek/torflu) büyüme ve gelişme II. ortama (organik madde miktarı düşük/kumlu) nazaran daha iyidir. Ancak aralarında çok az bir fark olduğu için her iki ortamında kullanılabileceği belirlenmiştir. Sternbergia lutea, Anemone blanda ve Lilium candidum'da derin dikim, çiçeklenmeyi olumsuz, Leucojum aestivum'da ise olumlu etkilemiştir. Leucojum aestivum'un, dilimlere ayırma?chipping yöntemi ile üretiminde, 11/12 cm .çevre büyüklüğündeki soğanların 4' e bölme uygulamasından en iyi sonuç elde edilmiştir.Sternbergia lutea, Leucojum aestivum'un İstanbul ekolojik koşullarına uyum sağlayabildiği, büyüme ve gelişme özelliği gösterebildiği, yavru soğan oluşturma kapasitelerinin yüksek olduğundan üretimlerinin yapılabileceği ve peyzaj tasarım ve uygulamalarında kullanımlarının uygun olduğu belirlenmiştir. Anemone blanda Schott & Kotschy ve Lilium candidum L.'da ise genel anlamda büyüme ve gelişmelerinde olumlu sonuçlar alınmasına rağmen, yavru soğan veya rizom oluşturma kapasitelerinin az olduğu ve bu türlerin devamlılığının sağlanması açısından araştırmaların genişletilmesi gerektiği belirlenmiştir. Buna göre doğal olarak yayılış gösteren geofit türlerinin sürekliliğinin sağlaması ve korunması yanında, adaptasyon ve kültüre alma çalışmalarının genişletilmesi, peyzaj tasarım ve uygulamalarında kullanımlarının yaygınlaştırılması gerekmektedir.

Geophytes have been digged out in large quantity extremely and sold. Therefore their natural habitats have been destructed. In this research, Stenbergia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Sprengel, Leucojum aestivum L., Anemone blanda Schott & Kotschy and Lilium candidum L. are chosen as material for the experiments. By using bulbs and rhizomes with different radius measurements, propagation-cultivation, cultivation-usage and propagation-laboratory experiments were made. After 2-3 years, Stenbergia lutea and Leucojum aestivum bulbs, were reached the maturity for having flower. Their capacity for forming bulblets is high. For having bulblets it is necessary to make digging out in the second and third years. The results are not very effectual in the Lilium candidum and Anemone blanda species.The I. media (100000-105000 lux/full sun) and the II. media (23000-25000 lux/semi-shade) are sown and suitable for Stenbergia lutea and Leucojum aestivum. For Anemone blanda is the I. media (100000-105000 lux/full sun) suitable. The II. media (23000-25000 lux/semi-shade)can be used for Lilum candidum, but the results obtained hasn?t been effectual as in the other species. Stenbergia lutea, Leucojum aestivum, Anemone blanda and Lilum candidum grow and develop in the I. media (truf soil) better than the II. media (sandy soil), but there has been a little difference between them and so they can be used both of the medias. The increasing of the planting depht affects the flowering negatively in Stenbergia lutea, Anemone blanda and Lilum candidum; but positively in Leucojum aestivum.Regarding the propagation of Leucojum aestivum by using method of chipping, the best result has been obtained from the bulbs with circumference of 11/12 cm divided into 4 practice. Those bulblets couldn?t survive and all of them have been disappeared.It is determined that Stenbergia lutea and Leucojum aestivum species can adapt to the ecological conditions of Istanbul. Because of their high capacity of forming bulblets, their propagation can be made and their usage in landscape design and application is very suitable. Regarding are the growing and developing of Anemone blanda and Lilum candidum, the results are positive although their capacity of forming bulblet and rhizome is very low. To provide the continuity of these species, researches should be expanded. With reference to, beside providing continuity and conservation of geophytes which are naturally found, enlarging the adaptation and cultivation studies and using them in landscape design and applications has been necessary.