Pamukta (Gossypium ssp. ), çoklu dizi (line x tester) melezlerinde, tarımsal ve teknolojik özelliklerinin kalıtımı üzerinde bir araştırma

Abstract

oz DOKTORA TEZİ PAMUKTA (Gossypium ssp.), ÇOKLU DİZİ (Line x Tester) MELEZLERİNDE, TARIMSAL VE TEKNOLOJİK ÖZELLİKLERİN KALITIMI ÜZERİNDE BİR ARAŞTTRMA Mefhar Gül tekin TEMİZ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI Danışman ; Prof Dr, Oktay GENÇER Yıl: 2003, Sayfa: 110 Jüri : Prof. Dr. Oktay GENÇER Prof. Dr. Menşure ÖZGÜVEN Prof. Dr. Ahmet Can ÜLGER Prof. Dr. Doğan SAKAR Prof. Dr. Mustafa OĞLAKÇI Bu çalışma, 2000 - 2001 yıllarında, 8 ana ve 2 baba olarak kullanılan pamuk (Gossypium ssp.) genotiplerinin, çoklu dizi kantitatif analiz yöntemi uyarınca oluşturulan populasyonda, incelenen özellikler yönünden, genetik yapıyı incelemek, Fi melez gücünü saptamak, uygun anaç ve melez kombinasyonlarım belirlemek amacı ile Ç.Ü. Pamuk Araştırma ve Uygulama Merkezi deneme alanında, tesadüf blokları deneme deseninde, 3 tekrarlamak olarak yapılmıştır. Oluşturulan populasyonda; bitki boyu, meyve dalı sayısı, koza sayısı, koza ağırlığı, koza küflü ağırlığı, kütlü verimi, çırçır randımanı, 100 tohum ağırlığı, lif uzunluğu, lif inceliği, lif kopma dayanıklılığı ve lif yeknesaklığı özelliklerinin yönetiminde eklemeli; odun dalı sayısı özelliğinin yönetiminde eklemeli olmayan gen etkilerinin önemli olduğu; koza ağırlığı, koza kütlü ağırlığı, çırçır randımanı ve lif inceliği özellikleri için olumsuz; incelenen diğer özellikler için olumlu yönde heterosis oluştuğu; bitki boyu, koza ağırlığı ve koza kütlü ağırlığı için ED-1 10; odun dalı sayısı, 100 tohum ağırlığı, lif uzunluğu, lif kopma dayanıklılığı ve lif yeknesaklığı için Bahar-82; meyve dalı sayısı ve koza sayısı için Giza-75; kütlü verimi ve çırçır randımanı için Sealand-542; lif inceliği için Aşkabat- 100 pamuk çeşitlerinin en iyi genel uyuşma yeteneği gösteren anaçlar olduğu; bitki boyu ve kütlü verimi için Sealand-542 x Çukurova-1518; odun dalı sayısı ve lif kopma dayanıklılığı için Bahar-82 x Çukurova-1518; meyve dalı sayısı, lif uzunluğu ve lif yeknesaklığı için Bahar-82 x Erşan-92; koza sayısı için Aşkabat- 100 x Erşan-92; koza ağırlığı ve koza kütlü ağırlığı için ED-1 10 x Erşan-92; çırçır randımanı için Ege-69 x Erşan-92; 100 tohum ağırlığı için Giza-75 x Çukurova-1518; lif inceliği için Aşkabat-100 x Çukurova-1518 melez kombinasyonlarının, en ümitli melezler olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Pamuk, çoklu dizi analizi, uyuşma yeteneği, eklemeli ve eklemeli olmayan gen etkisi, melez azmanlığı

ABSTRACT PhD THESIS A RESEARCH ON THE INHERITANCE OF AGRONOMICAL AND TECHNOLOGICAL PROPERTIES OF COTTON (Gossypium ssp.) IN LINE x TESTER HYBRIDS Mefhar Gfiltekin TEMİZ DEPARTMENT OF FIELD CROPS INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF ÇUKUROVA Supervisor: Prof. Dr. Oktay GENÇER Year: 2003, Pages: 110 Jury: Prof. Dr. Oktay GENÇER Prof. Dr. Menşure ÖZGÜVEN Prof. Dr. Ahmet Can ÜLGER Prof. Dr. Doğan SAKAR Prof. Dr. Mustafa O?LAKÇI This study was conducted in randomized complete blocks with three replications to investigate the genetical make up, evaluate Fi hybrid vigor and determine the suitable parents and their hybrid combinations for studied characteristics in the population obtained by line x tester quantitative analysis method involving 8 female and 2 male parents of cotton {(jossypium ssp.) in the Ç.U. Cotton Research and Application Center experiment area, in the years of 2000-2001. In the populations; plant height, number of sympodial branches, number of bolls, boll weight, seed cotton weight per boll, seed cotton yield, ginning outturn, seed index, fiber length, fiber fineness, fiber strength and fiber uniformity properties were influenced by additive; number of monopodial branches was influenced by non- additive gene effects. Values of heterosis for boll weight, seed cotton weight per boll, ginning outturn and fiber fineness were negative, while the other characters were positive. It was determined that ED-110 for plant height, boll weight and seed cotton weight per boll; Bahar-82 for number of monopodial branches, seed index, fiber length, fiber strength and fiber uniformity; Giza-75 for number of sympodial branches and number of bolls; Sealand-542 for seed cotton yield and ginning outturn; Aşkabat-100 for fiber fineness were the best parent cotton cultivars and also having best general combining abilities. It was determined that Sealand-542 x Çukurova- 1518 for plant height and seed cotton yield; Bahar-82 x Çukurova-1518 for number of monopodial branches and fiber strength; Bahar-82 x Erşan-92 for number of sympodial branches, fiber length and fiber uniformity; Aşkabat-100 x Erşan-92 for number of bolls; ED-1 10 x Erşan-92 for boll weight and seed cotton weight per boll; Ege-69 x Erşan-92 for ginning outturn; Giza-75 x Çukurova-1518 for seed index; Aşkabat-100 x Çukurova-1518 for fiber fineness hybrid combinations were the most promising crosses. -Key -Words: Cotton, line x tester analysis, combining ability, additive and non- additive gene effect, heterosis n