Çok yönlü dayanıklılık ıslahı ile geliştirilen pamuk çeşitleri (G.hirsutum) L.) ile bölge standart pamuk çeşitlerinin (G.hirsutum L.) melezlenmesi ile oluşturulan F1 döl kuşaklarında verim, erkencilik ve lif kalite özellikleri yönünden genetik yapını

Abstract

ÖZDOKTORA TEZİÇOK YÖNLÜ DAYANIKLILIK ISLAHI İLE GELİŞTİRİLEN PAMUKÇEŞİTLERİ (G. hirsutum L.) İLE BÖLGE STANDART PAMUKÇEŞİTLERİNİN (G. hirsutum L.) MELEZLENMESİ İLE OLUŞTURULANF1 DÖL KUŞAKLARINDA VERİM, ERKENCİLİK VE LİF KALİTEÖZELLİKLERİ YÖNÜNDEN GENETİK YAPININ İRDELENMESİEmine KARADEMİRÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİFEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜTARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALIDanışman : Prof. Dr. Oktay GENÇERYıl : 2005, Sayfa :125Jüri : Prof. Dr. Oktay GENÇERProf. Dr. Halis ARIOĞLUProf. Dr. Doğan ŞAKARProf. Dr. Ahmet Can ÜLGERYrd. Doç. Dr. Sema BAŞBAĞBu çalışma, çok yönlü dayanıklılık ıslahı (MAR= Multi Adversity Resistance) ile geliştirilen 4pamuk çeşidi ve bölgede en çok ekimi yapılan 3 pamuk çeşidinin melezlenmesi ile 7x7 yarım diallelanaliz yöntemine göre oluşturulan populasyonda, incelenen özellikler yönünden genetik yapıyıirdelemek; F1 melez gücünü saptamak; uygun anaç ve melez kombinasyonları belirlemek amacı ile2003 ve 2004 yıllarında, Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü denemealanında yürütülmüştür.Çalışmadan, oluşturulan populasyonda incelenen bitki boyu, ilk çiçek açma süresi, ilk kozaaçma süresi, odun dalı, meyve dalı ve koza sayısı, koza ağırlığı, koza kütlü pamuk ağırlığı, yaprakalanı, ilk el kütlü oranı, çırçır randımanı, 100 tohum ağırlığı, lif uzunluğu, lif inceliği, lif kopmauzaması özelliklerinin yönetiminde eklemeli; kütlü pamuk verimi, lif kopma dayanıklılığı, lifüniformite oranı ve kısa lif oranı özelliklerinin yönetiminde eklemeli olmayan gen etkilerinin önemliolduğu; ilk koza açma süresi, çırçır randımanı, 100 tohum ağırlığı, lif kopma uzaması ve lif üniformiteoranı özelliklerinde olumsuz, diğer özelliklerin tümünde olumlu yönde heterosis oluştuğusaptanmıştır.Bitki boyu, meyve dalı sayısı, kütlü pamuk verimi ve lif uzunluğu için Sayar 314, ilk çiçekaçma süresi, ilk meyve dalı boğum sayısı, odun dalı sayısı, lif üniformite oranı ve kısa lif oranı içinTamcot CD3H, ilk koza açma süresi ve lif kopma dayanıklılığı için Tamcot Sphinx, koza sayısı ve100 tohum ağırlığı için Stoneville 453, koza ağırlığı, ilk el kütlü oranı, çırçır randımanı ve lif kopmauzaması için Tamcot Luxor, koza kütlü pamuk ağırlığı ve yaprak alanı için Maraş 92, lif inceliği içinTamcot HQ 95 pamuk çeşitlerinin en iyi genel uyuşma yeteneği gösteren anaçlar olduğu; bitki boyu,ilk çiçek açma süresi, ilk el kütlü oranı ve odun dalı sayısı için Tamcot CD 3H x Tamcot Sphinx, ilkkoza açma süresi, koza ağırlığı ve koza kütlü pamuk ağırlığı için Maraş 92 x Tamcot Luxor, ilk meyvedalı boğum sayısı ve lif inceliği için Maraş 92 x Tamcot HQ 95, meyve dalı sayısı için Sayar 314 xTamcot Luxor, koza sayısı ve kütlü pamuk verimi için Stoneville 453 x Tamcot Sphinx, yaprak alanıiçin Stoneville 453 x Tamcot HQ 95, çırçır randımanı ve lif kopma uzaması için Tamcot HQ 95 xTamcot Sphinx, 100 tohum ağırlığı için Sayar 314 x Tamcot CD 3H, lif uzunluğu için Maraş 92 xSayar 314, lif kopma dayanıklılığı için Maraş 92 x Tamcot HQ 95 ve Tamcot CD 3H x TamcotSphinx, lif üniformite oranı ve kısa lif oranı için Sayar 314 x Stoneville 453 melezkombinasyonlarının en iyi özel uyuşma yeteneği gösteren ümitvar melezler olduğu saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: Pamuk, çok yönlü dayanıklılık ıslahı, genel ve özel uyuşma yeteneği, heterosis,heterobeltiosisI

ABSTRACTPhD THESISASSESSMENT OF YIELD, EARLINESS AND FIBER QUALITYPROPERTIES IN THE F1 GENERATIONS OBTAINED CROSSES OFMULTI ADVERSITY RESISTANCE (MAR) COTTON VARIETIES ANDREGIONAL VARIETIESEmine KARADEMİRDEPARTMENT OF FIELD CROPSINSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCESUNIVERSITY OF ÇUKUROVASupervisor: Prof. Dr. Oktay GENÇERYear: 2005, Pages: 125Jury: Prof. Dr. Oktay GENÇERProf. Dr. Halis ARIOĞLUProf. Dr. Doğan ŞAKARProf. Dr. Ahmet Can ÜLGERYrd. Doç. Dr. Sema BAŞBAĞThis study was carried out to investigate the genetical behavior, evaluate F1 hybrid vigor anddetermine the suitable parents and their hybrid combinations for studied characteristics in thepopulation obtained by 7x7 half diallel quantitative analysis method involving 4 MAR (MultiAdversity Resistance) and 3 regional cotton (Gossypium hirsutum L.) varieties in the SoutheastAnatolia Agricultural Research Institute experimental area, in the years of 2003-2004.In the populations; plant height, first flowering time, first boll opening time, number ofmonopodial branches, number of sympodial branches, number of boll, boll weight, seed cotton weightper boll, leaf area, first picking percentage, ginning percentage, 100 seed weight, fiber length, fiberfineness and fiber elongation properties were influenced by additive; seed cotton yield, fiber strength,fiber uniformity ratio and short fiber index were influenced by non-additive gene effects. Values ofheterosis for first boll opening time, ginning percentage, 100 seed weight, fiber elongation and fiberuniformity ratio were negative, while the other characters were positive.It was determined that Sayar 314 for plant height, number of sympodial branches, seed cottonyield and fiber length, Tamcot CD3H for first flowering time, number of first fruiting branch node,number of monopodial branches, fiber uniformity ratio and short fiber index, Tamcot Sphinx for firstboll opening time and fiber strength, Stoneville 453 for number of boll and 100 seed weight, TamcotLuxor for boll weight, first picking percentage, ginning percentage and fiber elongation, Maraş 92 forseed cotton weight per boll and leaf area, Tamcot HQ 95 for fiber fineness were the best parent cottoncultivars and also having best general combining abilities. It was determined that Tamcot CD 3H xTamcot Sphinx for plant height, first flowering time, first picking percentage and number ofmonopodial branches, Maraş 92 x Tamcot Luxor, for first boll opening time, boll weight and seedcotton weight per boll, Maraş 92 x Tamcot HQ 95 for number of first fruiting branch node and fiberfineness, Sayar 314 x Tamcot Luxor for number of sympodial branches, Stoneville 453 x TamcotSphinx for number of boll and seed cotton yield, Stoneville 453 x Tamcot HQ 95 for leaf area,Tamcot HQ 95 x Tamcot Sphinx for ginning percentage and fiber elongation, Sayar 314 x Tamcot CD3H for 100 seed weight , Maraş 92 x Sayar 314 for fiber length, Maraş 92 x Tamcot HQ 95 andTamcot CD 3H x Tamcot Sphinx for fiber strength, Sayar 314 x Stoneville 453 for fiber uniformityratio and short fiber index hybrid combinations were the most promising crosses and also having bestspecific combining ability.Key Words: Cotton, MAR= Multi Adversity Resistance, general and specific combining ability,heterosis and heterobeltiosis.II