Bankacılık sektöründe risk ve riskten korunma muhasebesi; İlkeler ve öneriler

Abstract

Bankalar faaliyetlerini sürdürürken birçok risk faktörüyle karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu risklerden bazıları kontrol edilebilir risklerken, bazıları ise bankacılık faaliyetleri dışında ortaya çıkan ve kontrol edilemeyen risklerdir. Bankalar maruz kaldıkları bu riskleri kontrol edebilmek amacıyla çeşitli finansal araç sözleşmelerine taraf olmaktadırlar. Ancak hem bu sözleşmelerin yapıları hem de ortaya çıkardıkları kavram kargaşası nedeniyle, finansal araç sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesi ve finansal tablolarda raporlanmasıyla ilgili çeşitli sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bankacılık faaliyetlerinin bir gereği olan finansal araç sözleşmelerinin banka bilançolarının önemli bir bölümünü oluşturması nedeniyle bu araçların muhasebeleştirilmesi ve raporlanmasıyla ilgili sorunlar bankacılık sektörü açısından önemli bir problem oluşturmaktadır.Çalışmada uluslararası standartlar temel alınarak finansal araçlar ve riskten korunma muhasebesi raporlamasına ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Türk Bankacılık sektöründe türev ürün kullanımı ve riskten korunma muhasebesi raporlamasının güncel durumunun ortaya konması amacıyla bir araştırmaya yer verilmiştir. Türev ve türev olmayan finansal araçlarla ilgili oluşturulan örnekler yardımıyla finansal araçların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması konuları banka muhasebesi açısından ortaya konmuştur. Ayrıca Türkiye Garanti Bankası A.Ş. örneği yardımıyla bankaların faaliyet raporlarında yer alan riskler ve risk yönetim faaliyetleri ile riskten korunma muhasebesine ilişkin açıklamalar incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda; bankaların riskten korunma muhasebesine göre raporlama yapmamayı tercih etmekteki nedenlerinin, finansal bilginin üretilmesindeki maliyet kısıtı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu kapsamda bankalar maliyet-fayda analizi ve fizibilite çalışmalarına ağırlık vererek iç sistemlerini oluşturabilir, riskten korunma muhasebesine göre açıklamayı amaçladıkları hususları gerçeğe uygun bir şekilde sunabilirler.

Banks face lots of risk factors when they run their operations. While some of these factors are controllable, some others are factors that arise outside the banking activities and uncontrollable risks. In order to control these risks that banks are exposed to, they become parties to the financial instrument agreements. However, because of both the structure of these engagements and the conceptual ambiguity that they reveal, there are several problems about the accounting and reporting of these financial instruments. Because the financial instrument agreements constitute a substantial part of the balance sheets of banks, issues about accounting for and reporting of these instruments have been an important problem for banking sector.In this study, financial instruments and hedge accounting are explained based on national and international standards. A research was conducted with the aim of determining the current situation of the use of financial instruments and hedge accounting in the Turkish banking sector. Subjects of financial instrument accounting and reporting are displayed with the help of examples related financial instruments, both derivative and others. In addition, with the help of Garanti Bank example, risks and disclosures related to risk management activities and hedge accounting reported in the annual reports of the banks were analyzed. As a result, it is concluded that banks do not prefer reporting according to hedge accounting because of the cost constraint in the production of financial information. In this context, banks may form their internal systems by conducting cost-benefit analysis and emphasizing the feasibility studies and they may fairly disclose the points they aimed to explain according to hedge accounting.