Sürdürülebilir sosyal girişimler için başarı faktörleri: Türkiye örneği üzerine teorik bir model

Abstract

Günümüzde, özellikle küreselleşmenin etkisiyle hızla artan ekonomik, sosyal ve çevresel sorunların çözümü için mevcut çalışmalar yetersiz kalarak, yenilik ve yaratıcılık odaklı yeni yaklaşımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Sosyal sorunların çözümünde yeni ufuklar açan sosyal girişimcilik, Türkiye'de gelişmekte olan bir kavram olarak kendini gösteriyor. Ülkemizde gün geçtikçe ekonomik ve sosyal değer üreten sosyal girişimlerin sayısı artsa da, bu girişimlerin başarı ve gelişim süreçlerini korumaları da oldukça önemlidir. Türkiye'de güçlü bir sosyal girişimcilik sektörünün oluşması için hem var olan sınırlı sayıdaki sosyal girişimleri güçlendirmek hem de başarılı sosyal girişimci sayısını artırmak gerekmektedir. Bunun için, sosyal girişimlerin başarıya ulaşmasındaki kritik faktörlerin tespit edilerek akademik bulgularla güçlendirilmesine ihtiyaç vardır.Bu çalışmada, Türkiye'de faaliyet gösteren sosyal girişimlerin sürdürülebilir olma yolunda izledikleri süreçler belirlenerek, Türkiye'deki tipik başarılı sosyal girişimci profilinin güçlü yönleri ortaya çıkartılmıştır. Ayrıca, tespit edilen engellere yönelik çözüm önerileri geliştirilerek, Türkiye'de başarılı sosyal girişimci sayısını artırmak için neler yapılması gerektiği de ortaya konmuştur. Bu doğrultuda, gerekli verilerin elde edilmesi için Türkiye'de veya uluslararası ağlarda sosyal girişimcilik alanında ödül almış sosyal girişimciler hedef kitle olarak seçilmiştir. Yaşları ve deneyimleri de göz önüne alınarak mevcut durumda faaliyet gösteren sekiz (8) sosyal girişimle birlikte, faaliyetlerini durdurmuş altı (6) sosyal girişim de araştırmanın çalışma grubuna dahil edilerek, toplamda on dört (14) sosyal girişimci ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Türkiye'de sınırlı sayıda sosyal girişim örneği olması nedeniyle, az sayıda sosyal girişime odaklanılarak alandan elde edilen kapsamlı bilgiler ile bir teori geliştirme amaçlanmıştır. Bu nedenle, çalışmada gömülü teori deseni kullanılmış ve sistematik bir süreç izlemek adına veriler derin ve detaylı bir kodlama analizine(açık, eksen ve seçici) tabi tutulmuştur. Analiz sonucunda; Başarıyı Engelleyen Faktörler, Başarının Sürdürülebilir Olmasında Etkili Olan Faktörler ve Başarılı Sosyal Girişimci Özellikleri olmak üzere üç (3) temadan oluşan bir teorik model elde edilmiştir. Elde edilen teorik modele göre, başarısızlık hikayelerinden yola çıkılarak yapılan durum tespitinde sosyal girişimcilerin çevresel, kurumsal ve bireysel boyutta birtakım sorunlarla karşılaştığı belirlenmiştir. Çevresel boyutta; sosyal girişimcilik üzerine yaşanan kavram karmaşası, mevcut yasal mevzuat, siyasi konjonktür ve ekosistemdeki desteklerin yetersizliği, kurumsal boyutta; kısıtlı ekip ve iyi planlanmamış gelir modeli, bireysel boyutta ise; sosyal girişimcinin ticari olma kaygısı ortak faktör olarak tanımlanmış, 30 yaş ve altı sosyal girişimciler için kariyer ve gelecek kaygısı ön plana çıkarken, 30 yaş üstü sosyal girişimciler için ise tükenmişlik durumu başarıyı engelleyen faktörlerden biri olarak ortaya çıkmıştır. Bu problemlere karşılık; yenilikçi yaklaşımlar benimseme, yatay örgütlenme, esnek iş modeli, girişim temelli gelir getirici faaliyetler, gönüllü desteği, profesyonel ekip, sosyal değişim yaratmaya odaklanma, sosyal sorunların köküne inme, sosyal girişim fikrinin hedef kitle söyleminde kabulü ve stratejik işbirlikleri geliştirme gibi temel prensipler sosyal girişimleri sürdürülebilir başarıya ulaştırma konusunda güçlü kılan faktörler olarak belirlenmiştir. Ayrıca, destek beklemeden de işine dört elle sarılan, misyon odaklı, etik ve güçlendirici liderlik anlayışında, içsel motivasyonu yüksek ve diğerkamcı değerlerle kurgulanmış bir yaşam felsefesine sahip olan sosyal girişimciler, Türkiye örneği bağlamında 'başarılı sosyal girişimci' profilini ortaya koymuştur. Son olarak, çalışmada başarılı sosyal girişimcilerin farklı yaş gruplarına göre farklı bilgi ve becerilere sahip olduğu da belirlenmiştir. 30 yaş ve altı genç sosyal girişimciler etkili zaman yönetimi yeteneğine ve pazar bilgisine sahipken, 30 yaş üzeri sosyal girişimcilerin ise; önceki çalışma alanı deneyimi, var olan kaynakları en verimli şekilde kullanma ve mücadeleci olma özellikleri ile ön plana çıktığı görülmüştür.

Nowadays, especially with the rapidly growing economic impact of globalization, the current studies for solving social and environmental problems remained inadequate, innovation and creativity focused on new approaches are needed. Social entrepreneurship which opens up new horizons for solving social problems, is emerging as a manifesting concept in Turkey. Although the number of social enterprises increases day by day in our country, it is also very important that these initiatives protect their success and development processes. In order to ensure a strong social entrepreneurship sector in Turkey, it is necessary to strengthen both existing limited social enterprises and increase the number of successful social entrepreneurs.Therefore, there is a need to identify critical factors in the success of social enterprises and to strengthen them with academic findings.In this study, the processes being followed on the way to sustainable by social enterprises operating in Turkey are determined, typical Turkish successful social entrepreneurs strengths are revealed. In addition, to develop solutions for the obstacles detected, it is studied to increase the number of successful social entrepreneurs in Turkey. Accordingly, for obtaining the necessary data, the social entrepreneurs who are awarded in the field of social entrepreneurship in Turkey or international networks are chosen as target group. By considering their ages and experiences, along with eight (8) social enterprises which are currently operational, six (6) social enterprises which have ceased operating are included in this research's study group, in-depth interviews are conducted with a total of fourteen (14) social entrepreneurs. Due to the limited number of social enterprises in Turkey, a small number were selected as a focus group and it is aimed to develop a theory with the extensive information which is obtained from the field. Thereby, grounded theory design is used in the study and in order to follow a systematic process, the data is subjected to a deep and detailed coding analysis (open, axial and selective). As a result of the analysis; a theoretical model is obtained including three (3) themes such as Barrier Factors Preventing Success, Factors Effecting Sustenance of Success and Characteristics of a Successful Social Entrepreneur.According to the obtained theoretical model, it is stated based on failure stories that, social entrepreneurs are facing some problems on environmental, corporate and individual aspects. In environmental aspect; incomprehensibility due to social entrepreneurship, current legal legislation, political conjuncture and insufficiency of the supports in ecosystem, in corporate aspect; limited staff and unplanned income model, and in individual aspect; being commercial apprehension described as common factor, for 30 years and younger social entrepreneurs; career and future concerns becoming more prominent and for 30 years and older social entrepreneurs; exhaustion are the obstacles of success. As opposed to these problems, basic principles such as adapting innovator approaches, horizontal organization, flexible work model, income-generating activities based on initiatives, volunteer support, professional staff, focusing on social change, getting into the root of social problems, acceptance of social enterprise idea in target group discourse and developing strategical collaboration are determined as the factors which are strengthening social enterprise to reach sustainable success. Moreover, social entrepreneurs who go into work wholeheartedly without waiting for support, who are mission focused, who have ethical and strengthening leadership understanding, who have high internal motivation and have the life philosophy which is structured with altruist values, reveal the 'successful social entrepreneur' profile in the context of sample of Turkey. Lastly, in this study, it is determined that successful social entrepreneurs have different knowledge and abilities according to different age groups.30 years and younger, young social entrepreneurs have effective time management skills and market knowledge, the social entrepreneurs who are older than 30, come into prominence with the characteristics of experience on previous work field, using current resources in the most efficient way and being crusader.