Kırgız destanlarının halk hukuku açısından değerlendirilmesi

Abstract

İnsanlar, bir arada yaşamalarını birtakım kurallar ile düzenlemişler ve bu kurallara uyum sağlamışlardır. Kurallara uyulmadığı durumlarda ise cezai yaptırımlar ile karşılaşmışlardır. Bu kurallara temelde hukuk adı verilmektedir. Hukuk; birey-birey, birey-devlet, devlet-birey ve devlet-devlet ilişkilerini düzenler ve denetler. Her toplumun kendi kültürel yapılarına özgü kuralları vardır. Sosyal, kültürel, coğrafi, ekonomik, psikolojik etkenler bu kuralların çeşitlenmesindeki başat unsurlardır. Pozitif hukuk sistemlerinin yanında, bu etkenler ile çeşitlenen halk hukuku yapıları da vardır ve bu yapılar toplumlara göre değişkenlik gösterebilir. Türk kültür yapısında göçer hayat tarzına sahip boylarda halk hukukuna dair pek çok veri mevcuttur. Halk edebiyatının yaratmaları incelendiğinde halk hukukuna dair verileri tespit etmek mümkündür. Destanlar, milletlerin kültürel kütüphanesi özelliğindeki metinlerdir. Çalışmada destan metinleri incelenerek halk hukukuna dair veriler değerlendirilmiştir. Çalışmanın araştırma alanı olarak ise destancılık geleneği en yüksek Türk boylarından olan Kırgız Türkleri seçilmiştir. Kırgız Türkleri, Orta Asya'nın en eski Türk boylarından birisidir. Bu sebeple Kırgız Türklerinin güçlü ve zengin bir destan külliyatı vardır. Çalışmada Kırgız sahası destanları yapısal işlevsel yöntem ile incelenerek halk hukukunun ve halk hukuku işleyiş mekanizmasının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Halk hukuku kavramı, sosyal normlar ile şekillenmiştir ve incelenen destanlarda uygulamada farklılıklar göstermektedir. Bu sebeple çalışmanın temeline halk hukuku kavramını şekillendiren sosyal normlar ve destan metinlerindeki uygulamalar alınmıştır. Çalışmada halk hukukunun toplumsal yapıyı denetleme ve destekleme işlevine sahip olduğu ve yapının korunması amacına hizmet ettiği görülmüştür.

Human have arranged several rules to live together and adapted themselves to these rules. When they do not obey the rules, they are imposed with penal sanctions. These rules are basically called law. Law arranges and controls interpersonal, individual-state, state-individual and interstate relationships. Each society has rules specific to its own cultural structure. Social, cultural, geoghraphical, economic and psycological agents are principal factors diversifying these rules. The structures of folk law diversified by these agents are also available in addition to positive legislation systems, and these structures can vary according to societies. Many data of folk law are available in migrant tribes in Turkish cultural system. It is possible to see the data of folk law when the creations of folk literature are reviewed. Epics are texts reflecting cultural structures of nations. In this study, the data of folk law are evaluated reviewing epic texts. Kirghiz Turks, one of the Turkish tribes with greatest epic tradition, is selected as the domain of the study. Kirghiz Turks is among the oldest Turkish tribes in Central Asia. That's why, Kirghiz Turks has a strong and rich oeuvre of epics. In the study, it is aimed to investigate Kirghiz epics with structural-functional method, and determine Kirghiz folk law and its operational mechanism. The concept of folk law is formatted by social norms and it differs in practice in the reviewed epics. Therefore, the study is based on the social norms and the practices in epic texts formatting the concept folk law. The study's results show that folk law has the function of controlling and supporting social structure and it serves to protect social structure.