Çalışanların aşırı niteliklilik algılarının sonuçlarını belirlemeye yönelik bir araştırma

Abstract

Bu çalışmanın amacı, algılanan aşırı nitelikliliğin birtakım olası sonuçlarını Kişi-Çevre Uyumu Teorisi, Sosyal Bilişsel Teori ve Sosyal Mübadele Teorisi kapsamında saptamaktır. Her ne kadar ilgili alan yazındaki birçok çalışma aşırı niteliklilik algısının (AAN) işten ayrılma niyeti (İAN) üzerindeki etkisine odaklanmış olsa da bu araştırma ile bunlara ek olarak çalışanların aşırı niteliklilik algılarının zorunlu vatandaşlık davranışları (ZVD), sosyal kaytarma (SK) davranışları ve kariyerizm (KR) eğilimi gibi potansiyel olumsuz sonuçları üzerindeki etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Gerek ulusal gerekse uluslararası alan yazına bakıldığında, her ne kadar AAN ile birçok tutum ve davranış arasındaki ilişkileri inceleyen çalışmalar olsa da, AAN ile ZVD, SK davranışları ve KR eğilimi arasındaki ilişkiyi inceleyen bir çalışmaya ilgili yazında rastlanmamıştır. Alan yazındaki bu noksanlık araştırmanın özgün yanını vurgulamaktadır. Bu bağlamda, araştırmanın örneklemini kolayda örnekleme yöntemi ile 2017 Aralık ve 2018 Ocak aylarında ulaşılan İstanbul ilindeki yönetici olmayan 334 hizmet sektörü çalışanı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket tekniği kullanılmış olup, hazırlanan anket iki farklı zaman diliminde (6 hafta arayla; Zaman1: AAN, İAN, KR; Zaman2: ZVD, SK) aynı kişilere uygulanmıştır. Böylece ortak metot varyansı problemi elimine edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen veriler SPSS programında çeşitli istatistiki analizler kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, AAN'nin işini küçük görme boyutunun ZVD, İAN, SK davranışları ve KR eğilimi üzerinde istatistiksel açıdan anlamlı ve pozitif bir etkiye sahip olduğu bulgulanırken, AAN'nin kendini üstün görme boyutunun ise sadece KR eğilimi üzerinde istatistiksel açıdan anlamlı ve pozitif bir etkiye sahip olduğu bulgulanmıştır. Anahtar kelimeler: Algılanan aşırı niteliklilik, zorunlu vatandaşlık davranışları, işten ayrılma niyeti, sosyal kaytarma davranışları, kariyerizm eğilimi.

The purpose of this study is to determine a number of possible consequences of perceived overqualification (POQ) in the context of the Person-Environment Fit Theory, Social Cognitive Theory and Social Exchange Theory. Although many studies in the relevant literature have focused on the impact of POQ on the turnover intention (TI), in this study in addition to TI, the effects of the employees' POQ on their potential consequences e.g.; compulsory citizenship behaviors (CCB), social loafing behaviors (SLB) and careerism orientation (CO) have attempted to determine. In the international literature, although there are studies investigating the relationship between POQ and many attitudes and behaviors, a study examining the relationship among POQ, CCB, SLB and CO has not been found in the literature. Additionally, lacking of quantitative studies determining the consequences of this perception in Turkey constitutes the main motivation of this research. In this context, the sample of the study consists of 334 service sector employees in Istanbul, which were reached in December 2017 and January 2018 by using convenient sampling method. To collect data, survey technique was used and the questionnaire was applied to the same people in two different time periods (With 6 weeks break; Time1: POQ, TI, CO; Time2: CCB, SLB). Data were analyzed by using SPSS software. Findings show that the job misprision dimension of the POQ has a statistically significant and positive effect on CCB, TI, SLB and CO, while the self-righteousness dimension of the POQ only has a statistically significant and positive effect on CO. Keywords: Perceived overqualification, compulsory citizenship behaviors, turnover intention, social loafing behaviors, careerism orientation