Sosyo-kültürel boyutlarıyla Refik Halid Karay`ın romanlarında İstanbul

Abstract

Refik Halid Karay, yazın hayatı boyunca ülkede yaşanan çalkantılı hadiselere, siyasî ve sosyal değişimlere birebir şahit olmuş ve bunları eserlerine yansıtmış bir sanatçıdır. Yazarın realist bir tutumla kaleme aldığı romanlarında hadiseler ekseriyetle İstanbul'da geçmektedir. Meşrutiyet, işgal ve Cumhuriyet dönemi yıllarına şahit olan Karay, yaşadığı sürgünler sonucunda bir süre ayrı kaldığı İstanbul'daki büyük değişimi de romanlarında işlemiştir. İstanbul dışında geçen romanlarında dahi İstanbul'u, İstanbullu olmayı ve İstanbul kültürünü fon veya zemin olarak kullanmıştır.Bu bağlamda çalışmamızda Refik Halid'in romanlarının mekân merkezi İstanbul olmak üzere, şehrin sosyo-kültürel özellikleri bir arada irdelenmiştir. Bu unsurlar kendi içinde anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde tasnif edilmiş `cemiyet hayatı`, `İstanbul'un semtleri ve evleri`, `kutsal günler` `giyim-kuşam ve süslenme` ile `eğlence hayatı` başlıkları altında beş bölümde incelenmiştir. Sonuç olarak Refik Halid Karay'ın romanlarında İstanbul'un sosyo-kültürel özellikleri kurmaca bir metnin imkân verdiği ölçüde sınıflandırılmıştır.Anahtar Kelimeler: Refik Halid Karay, Roman, İstanbul, Toplum, Kültür, Değişim.

Refik Halid is a writer who witnessed the tumultuous events and socio-political transformations and he reflected those in his works throughout his literary career. His novels which are written with a realistic manner most generally take place in Istanbul. Refik Halid who witnessed the Constitutional period, the occupation, and republican period also depicted the huge transformation in Istanbul which he had to leave for a while because of his banishment. Even in the novels which do not take place in Istanbul, he portrayed Istanbul, being from Istanbul and Istanbul culture as a background.In this regard, this study examines Istanbul as the centre of setting in the novels of Refik Halid together with socio-cultural features. These elements have been classified in a meaningful whole and studied under the headings of social life, Istanbul's districts and houses, holy days, clothes and dressing up, and entertainment. As a result, the socio-cultural features of Istanbul in the novels of Refik Halid are classified as much as a fictional text permits.Key words: Refik Halid Karay, novel, Istanbul, society, culture, change