Nitelikli kadın çalışanların hayat dengesi algısında rol öneminin ve iş-iş dışı faaliyetlerine ayrılan zamanın rolü

Abstract

Çağımızın çalışma sistemi, çalışanların hayatlarında işi merkezi bir konuma getirmektedir. Böylece iş alanının çalışan hayatında büyük bir alanı kapsaması iş dışı alanını daraltmaktadır. Bu durumda bireyin iş alanı ile iş dışı alanı dengede tutabilmesi gün geçtikçe güç bir hale gelmektedir. Bu çalışmada da son yıllarda araştırmacılar tarafından rağbet gören iş alanı ile iş dışı alan arasındaki ilişkiyi inceleyen hayat dengesi kavramı üzerinde durulmaktadır. Erkek egemen toplumumuzda özellikle kadınlara yüklenen iş dışı alandaki rollerin erkeklere göre fazla olması alanlar arasındaki dengeyi sağlamada zorluk yaşamalarına sebep olmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma eğitim düzeyi lisans ve üzeri olan, iyi eğitim almış kadın çalışanları hedef alarak hayat dengesi algıları üzerinde etkileri olabilecek faktörlerin rollerini incemeleyi amaçlamıştır. Bu araştırmanın amacı, nitelikli kadın çalışanlar üzerinde mesai dışı iş ve iş dışı faaliyetlerine ayrılan zamanın hayat dengesi algısı üzerindeki yordayıcı etkide iş rollerine ve iş dışı yaşam rollerine önem vermenin moderatör etkilerinin incelenmesidir. Ayrıca kadınların yaşamlarında üstlendikleri rollerde zorlanma derecesi ile hayat dengesi algısı düzeyi ve iş-iş dışı faaliyetlere ayırdıkları zaman arasındaki ilişkilere bakılmıştır. Araştırma, aktif olarak iş piyasasında varlığını sürdüren 145 nitelikli kadın çalışanların katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Gönüllülük esasıyla araştırmaya katılan kişilerin hayat dengesi algısı düzeylerini, hayatlarında üstlendikleri rollerde zorlanma düzeylerini, mesai dışı iş faaliyetlerine ile iş dışındaki aktivitelere ayırdıkları zamanı ve iş alanı ile iş dışı alandaki rollere verdikleri önem düzeyini belirlemek için bir anket formu oluşturulmuştur. Çalışmanın bağımlı, bağımsız ve moderatör değişkenlerinin değerlendirmeleri için sırasıyla Hayat Dengesi Ölçeği, Rollerde Zorlanma Ölçeği, Mesai Dışında İş ve İş Dışı Faaliyetlere Ayrılan Zaman Ölçeği ve Rol Önemi Ölçeği kullanılmıştır. Bu ölçeklerin öncesinde demografik verilerin sağlanması amacıyla bir soru formu oluşturulmuştur.Araştırmanın sonuçlarına göre mesai dışında iş dışı faaliyetlere ayrılan zaman ile hayat dengesi algısı arasında pozitif anlamlı illişki bulunmuştur. Ancak mesai dışı iş faaliyetlerine ayrılan zaman ile hayat dengesi algısı arasında anlamlı düzeyde bir ilişki bulunmamıştır. Ayrıca iş dışı faaliyetlerin içerisindeki ben alanı faaliyetlerine ayrılan zaman ile hayat dengesi algısı arasında olumlu düzeyde bir ilişki saptanmıştır. Bu çalışmada mesai dışı iş faaliyetlerine ayrılan zaman ile hayat dengesi algısı arasındaki ilişkide iş dışı yaşam rollerine önem vermenin moderatör etkisi bulunmuştur ancak iş rollerine önem vermenin moderatör etkisi görülmemiştir. Bu çalışmanın diğer sonuçlarında ise rollerde zorlanma düzeyleri ile hayat dengesi algısı düzeyi, iş dışı faaliyetlere ayrılan zaman ve iş dışı faaliyetler içerisinde yer alan ben alanı aktivitelerine ayrılan zaman arasında ters yönde anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Bu bulgular, bireylerin üstlenmiş oldukları roller ile hayat dengesi algısı arasında anlamlı ilişkilerin olduğunu göstermiştir. Sonuçlar doğrultusunda literatür kapsamında araştırmanın bulguları tartışılmış ve gelecek çalışmalara öneriler sunulmuştur.

In this era, work domain contains a large part of the lives of employees. Thus, employees are spending more time in work domain, so that they left less time for nonwork domain. In this situation employee cannot perceive work life balance and this situation. This study focused on the work life balance is the term which have been sought by researchers in recent years and examines the relationship between work and nonwork domain. In our patriarchial society, especially women encounter difficulties between their work roles and non-work roles. Therefore women cannot percieve work life balance in their lives. In that way, this master thesis aimed to investigate the roles of some factors that could have an impact on work life balance perceptions by targeting women employees who have a bachelor's degree and above level of education. This study aimed to examine the moderating effects of role salience on the relationship between the time spent for off the office hours work-nonwork activities and the work life balance perception on qualified women employees. Also this research investigated the relationship between the degree of strain in the role of women's lives with the level of work life balance perception and the time spent for off the office hours work-nonwork activities. One hundred forty five participants were voluntarily participated to the study. For the purpose of this study a questionnaire was developed to determine the level of work life balance perception, degree of strain in the role, the amount of time spent for off the office hours work-nonwork activities and the level role salience. The Life Balance Scale, The Strain of Role Scale, The Time Spent for Off the Office Hours Work-Nonwork Activities and The Role Salience Scale were used for the evalutaions of dependent, independent and moderator variables of this study.As a result of the study, there was a positive significant relationship found between the time spent for off the office hours nonwork activities and the work life balance. However, there was no significant relationship between the office hours work activities and the work life balance. Otherwise, this study found a positive relationship between time spent for personal domain activities and work life balance. In this study, moderator effect of nonwork life salience found between between the time spent for off the office hours work activities and the work life balance, but in this relationship could not found moderator effects for work salience. Other results showed that there is significant relationship between the degree of strain on roles and the level of the work life balance perception, time spent for nonwork activities and time spent for personal domain that are involved in nonwork activities. In the light of the results, findings of the research are discussed and presented some suggestions for the future studies.