Uygurların Kazakistan`a yerleşmesi ve bugünkü durumları

Abstract

Bilindiği gibi Doğu Türkistan coğrafyasının yanı sıra Uygur Türklerinin en fazla yerleştiği bölgelerden biri de Orta Asya'nın kilit bölgelerinden olan Kazakistan Cumhuriyeti'dir. Bu çalışmada Uygurların belli bir kısmının ana vatanı olarak bilinen Doğu Türkistan topraklarından SSCB'ye yerleşmesi; yıllarca süren ve tekrarlanan nüfus hareketleri sonrasında yaşanan tarihi olaylar; meşhur şahıslar ve tanınmış aydınlar; Sovyet ve Çin baskısının yaşattığı sorunlar ve sonuçlar; halkı göç etmeye yönelten ana sebepler; Uygurların sınıra yakın bölgelere, yani Kazakistan'ın güneydoğu kısmına yerleşmesi; milli kültürü ile birlikte yaşamış olduğu şehirlerini de yerleştiği bölgelerde yaşatması; ana dili ve milli varlığını koruyabilmesi gibi konular tarihi açıdan değerlendirilmiştir. Kısacası, çalışmada iki komünist dev arasında kalan Uygur Türklerinin tarih sahnesindeki yeri, Çarlık, Sovyet ve 1991 sonrası yani bağımsız Kazakistan Cumhuriyeti'nin ilanından günümüze dek bu topraklarda yaşamaya devam eden Uygurların genel tarihi ve sosyo-kültürel yaşamının oluşum ve gelişim süreci ile bugünkü durumları ortaya konulmaya çalışılmıştır.Bilhassa 1991 öncesi Kazakistan'a yerleşen Doğu Türkistan Uygur Türklerinin göç süreçleri, yerleşmiş olduğu bölgeler ve bu bölgelerdeki sosyo-kültürel durumları bu çalışma ile ele alınıp değerlendirilmiştir. Zikredilen konu hakkında yapılmış olan ilmi çalışmaların azlığı ve sınırlı sayıda farklı dillerdeki yayınların ilim âlemine kazandırılması, Türkiye-Kazakistan arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi bağlamında Kazakistan'daki Uygur Türklerinin durumunun objektif olarak ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Türkiye'de bahsi geçen konuyla ilgili tarihi araştırmaların sınırlı kalması muhtemelen materyal eksikliğinden ya da onlara zor erişimden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla bu durum konuyu ele almamızın önemli nedenlerinden birisini oluşturmuştur.

It is widely known that except the geographical area of East Turkestan - the Republic of Kazakhstan - one of the key regions of Central Asia, is a one of the most settled areas of Uyghur Turks. In this study, following issues will be evaluated from a historical perspective: The settling of a certain number of the Uyghurs from the territory of East Turkestan (known as the motherland) to the USSR; Historical events that have taken place during many years of repeated population movements; Famous people and well-known intellectuals; Problems and consequences of Soviet and Chinese repression, the main reasons that lead people to migrate; The settlement of Uyghurs in the southeastern regions of Kazakhstan, near the border, ways to save their national culture in the settled areas and protect the mother language and national identification. Briefly, the study will show a specific place of Uyghur Turks between two communist giants in the history, general history and socio-cultural life of the Uyghurs who have been living in these lands since Tsarist to Soviet periods and since the proclamation of the independent Republic of Kazakhstan to the present time, and their current conditions. In particular, migration processes, settlements and socio-cultural conditions of East Turkestan Uyghur Turks who settled in Kazakhstan before 1991 will be discussed and evaluated in this study. The goal of this study is objectively reveal the situation of Uyghur Turks in Kazakhstan in the context of improving relations between Turkey and Kazakhstan. The limited historical research on this subject in Turkey is probably due to lack of material or difficult access to them. Therefore, these circumstances make significant reasons for our investigation.