İslami finans için bir gelişim alanı olarak sürdürülebilirlik: Katılım bankası kurumsal müşterileri üzerine ampirik bir araştırma

Abstract

Sürdürülebilirlik, insanların çevreye olan negatif etkileri konusunda uyarı niteliğinde ortaya çıkan ve son dönemlerde daha fazla önem kazanmaya başlayan bir kavramdır. Kavramsal çerçevesi 1970'lere dayanan sürdürülebilirlik anlayışı, bu alanda çalışmalar yürüten uluslararası girişimlerin çabaları ile dünya genelinde farkındalık kazanmaya başlamıştır. Küresel iletişim imkanlarındaki ilerlemelerin de yardımı ile gün geçtikçe daha büyük kitleleri etkisi altına almaya başlayan bu anlayış, kurumları faaliyetlerinde ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri daha fazla dikkate almaya zorlamaktadır. Bu zorunluluk sürdürülebilirlik anlayışının ekonomik sisteme entegrasyonuna olan gereksinimi ve talebi de arttırmış ve finansal sistemde bu talepleri karşılamaya yönelik ürünler geliştirilmesini sağlamıştır. Bu bağlamda, çalışmanın amacı sürdürülebilirlik anlayışını İslami finansal ilkeler bağlamında ele almak suretiyle, İslami finansal kurumların sürdürülebilirlik alanındaki mevcut durumlarını ortaya koymak ve bu alanda gelişim ihtiyacı olan konularla ilgili farkındalığı arttırmaktır.Üç bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde sürdürülebilirlik anlayışının gelişimi ve günümüz ekonomik sistemindeki yeri hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümünde ise öncelikle sürdürülebilirlik anlayışının İslami finansal ilkeler açısından uygunluğu değerlendirilmiş, ardından İslami finansal kurumların sürdürülebilirlik alanındaki uygulamaları incelenmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise Türkiye'de, İslami finansal sistemde en büyük paya sahip olan, katılım bankalarının kurumsal müşterilerinin sürdürülebilirlik alanındaki yaklaşımlarını ve mevcut uygulamalarını ortaya koyan ampirik bir araştırmaya yer verilmiştir.Sonuç olarak, sürdürülebilirliğin ekonomik, sosyal ve çevresel alanlarda ortaya koyduğu temel hedefler olan toplumsal eşitlik, adaletli gelir dağılımı, kaynakların geri dönülemez şekilde tüketilmesinin engellenmesi, çevrenin ve tüm canlıların korunması gibi hedeflerin İslami finansal uygulamaların da dayanağı olan İslami prensiplerle örtüştüğü ancak İslami finansal kurumların söz konusu prensipleri uygulamaya geçirme noktasında kaydettikleri ilerlemelerin oldukça sınırlı kaldığı görülmüştür. Bununla birlikte, katılım bankalarının kurumsal müşterileri üzerine yapılan ampirik uygulamanın istatistiksel sonuçları ise katılım bankaları kurumsal müşterilerinin sürdürülebilirlik anlayışını iş yapış şekilleri ile ilişkili algılıyor olmasına rağmen iş süreçlerine entegre etme noktasında oldukça yetersiz kaldıklarını göstermiştir.

Sustainability is a concept that has emerged as a warning about the negative effects of people on the environment and has gained more importance in the recent period. The conceptual framework of the sustainability understanding, which emerged in the 1970s, has begun to gain awareness around the world with the efforts of the international initiatives that carry out studies in this field. With the support of the advancements in global communication opportunities this approach has started to influence the masses more and more and force the institutions to take into account the economic social and environmental impacts in their activities. This necessity has increased the demand for the integration of the sustainability understanding into the economic system and led the development of products to meet these demands in the financial system.In this respect the aim of this study is to reveal the current situation of Islamic financial institutions in the field of sustainability and to raise the awareness of the issues that need development in this field by considering the sustainability concept in the context of Islamic financial principles.In the first part of the study, information is presented about the development of sustainability understanding and its place in today's economic system. In the second part, first of all, the concept of sustainability is assessed in terms of Islamic financial principles and then the applications of Islamic financial institutions in this field are examined. In the last section, an empirical research is presented which demonstrates the approaches and current practices of corporate clients in the field of sustainability of Islamic banks.It is concluded that the objectives such as social equality, equitable income distribution, prevention of the irreversible consumption of resources, protection of the environment and all creatures are in harmony with the Islamic principles which are the basis of Islamic financial practices. However, the progress made by Islamic financial institutions in implementing these principles has been quite limited. On the other hand, the results of empirical research on corporate clients of participation banks demonstrated that the participation banks are insufficient to integrate the sustainability approach into their business processes although they perceive the approach associated with their business.