İlkokul ders kitaplarında toplumsal cinsiyet temsilleri: Nicel bir içerik çözümlemesi

Abstract

Bu araştırmada devlet kurumlarının kontrolünde olan eğitim sisteminin en temel aracı olan ders kitaplarının içeriği toplumsal cinsiyetin temsili açısından incelenmektedir. Araştırmanın temel amacı, çocukların eğitim hayatlarının ilk döneminde karşılaştıkları ders kitaplarında yer alan metin ve görsellerdeki karakterlerin yaş ve cinsiyetlere göre gösterilme sıklıklarını ve bu karakterlerin eylemlerini; bulundukları mekanları; ne şekilde tanımlandıklarını; icra ettikleri meslekleri; tanınmış kişilerin cinsiyetlere göre dağılımını belirlemek ve ayrıca metinlerde ayrımcı söz öbekleri ve toplumsal cinsiyet kalıp yargılarına ilişkin bulguların olup olmadığına bakmaktır. Araştırmada 2017-2018 eğitim öğretim yılında okutulmak üzere http://www.eba.gov.tr/ekitap adresine yüklenmiş olan ilkokul Hayat Bilgisi ve Türkçe ders kitapları incelenmiştir. Niceliksel yöntemle oluşturulmuş anket formu aracılığıyla elde edilen veriler, içerik çözümlemesi yoluyla analiz edilmiştir. Bunun yanı sıra ders kitaplarındaki okuma parçalarında ayrımcı söz öbekleri ve toplumsal cinsiyet kalıp yargılarına dair mesajların olup olmadığına da niteliksel olarak bakılmıştır. Veriler tablolarla (frekans, yüzde) sunulmuş; değişkenleri istatistiksel olarak karşılaştırmak içinse çift yönlü X2 tekniği kullanılmıştır.

In this study the content of the textbooks, the most important tool of the education system, which is under the control of the state institutions, is analyzed in terms of gender. The main purpose of this study is to analyze the textbooks children coming across in the first period of their educational life and to determine the frequency of the characters found in the texts and illustrations in these textbooks in terms of age and sex; the actions of these characters; places occupied by these characters; how these characters are identified; the jobs they profess; the distribution of the well-known personalities according to their sexes and also to determine whether the texts contain discriminatory phrases and stereotypes about gender. In this study, the primary school Life Sciences and Turkish textbooks which are uploaded on http://www.eba.gov.tr/ekitap to be instructed in the 2017-2018 academic year are analyzed. The data gathered through a questionnaire created by the quantitative method are carried out by means of the content analysis. Besides, texts are qualitatively analyzed further to see whether there are discriminatory phrases and messages related to gender stereotypes. The data are presented by tables (frequency, percentage); and two-tailed X2 test is used in order to compare the variables statistically.