Osmanlı`dan Cumhuriyet Türkiyesi`ne bilim insanı kimliğinin değişimi: (1839-1946)

Abstract

Toplumların bilimsel seviyelerini anlamak için öncelikle o toplumun bilime ve bilim insanına olan bakışını analiz etmek gerekir. Bilim insanlarının faaliyetleri toplumun bilgi seviyesine hem katkı sağlar hem de yön verir. Bundan dolayı bilimsel faaliyetleri destekleyen faktörlerin ve bunların da bilim insanı ile karşılıklı olan etkileşimlerinin bilinmesi gerekir. Tezimiz, Osmanlı Devleti'nin Tanzimat Dönemi'nden Türkiye Cumhuriyeti'ne kadar olan dönemde bilim insanı kimliğinin değişimi ve bu kimliğin meslek olarak icra edilmesine kadar geçen süreci incelemeye çalışmaktadır. Bu değişimi etraflıca ele alabilmek için bilimin, bilimde meslekleşmenin, modern bilimlerin Türkiye'ye giriş yollarının, bilim insanına giden yolda kişilere atfedilen sosyal tabakalardaki sıfatların, kişilerin yararlandıkları kaynakların ve yapılan bilimsel faaliyetlerin ele alınması gerekmektedir. 19. yüzyıl hem dünya hem de Osmanlı Devleti için önemli değişimlerin ve gelişimlerin meydana geldiği bir dönemdir. Hemen hemen her alanda olduğu gibi bilim alanındaki gelişmelerden de uzak kalmayan Osmanlı Devleti'nde kuruluşundan beri bilimsel bilgiye sahip olan ya da bilimi icra eden insanların misyonları değişiklik göstermiştir. Sosyolojik olarak da bir öneme sahip olan bilim ve bilim insanı kavramları toplumun bilime olan bakış açısını göstermek için yardımcı bir inceleme alanıdır. Bu çerçevede tezimizde bilimin öznesi olan bilim insanı misyonunun bir toplumdaki değişimini ve meslekleşmeye giden süreçte bilim insanını besleyen unsurları ele almaya çalıştık. Osmanlı Devleti'nden Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar geçen süreçte modern bilime ve modern bilim insanı kimliğine temel oluşturacak çeşitli isimler, kurumlar, fikirler, söylemler, yorumlar, fikir toplulukları vb. faktörlerden ön plana çıkanları inceleyerek düşüncemizi destekleyen bileşenleri aktarmaya çalıştık.

To understand societies' scientific levels, firstly it is necessary to analyze how those societies look at science and scientists. Scientists' activities contribute and direct society's knowledge level. Hereby the factors supporting scientific activities and its interactions with scientists need to be considered. Our thesis tries to examine the change of scientist's identity and its fulfillment as an occupation in the term beginning from Ottoman's Tanzimat Period to Turkish Republic. To discuss this change in deeply, science, professionalization in science, modern sciences' entrance ways to Turkey, attributes to scientists in social layers, resources used by scientists and scientific activities which was made are necessary to investigate.Nineteenth century is a term that important changes and improvements came true both for the world and for Ottoman Empire. From the beginning of Ottoman Empire that remains close to improvements in the field of science as well as other fields, missions of people having scientific knowledge or carrying out science show variances. The concepts of science and scientist that have importance sociologically are helpful research fields to exhibit society's perspective on science. Within this scope, in our thesis we tried to investigate the change of scientist's mission as a subject of science in a society and the factors supporting scientist in the process of professionalization. We tried to represent the components supporting our idea by studying the prominent factors as various basic names, institutions, ideas, discourses, comments, idea communities for modern science and modern scientist's identity during the period beginning from Ottoman Empire to first years of Turkish Republic