Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin aile hekimliğihakkındaki bilgi, tutum ve davranışları

Abstract

Amaç: 1993 yılı Edinburg Dünya Tıp Eğitimi Zirvesi, `tıp eğitiminin toplumun yaygınhastalık örüntüsünü temsil etmeyen ve üçüncü basamak sağlık hizmeti işlevinin önplanda olduğu hastanelere bağımlı olmaktan çıkarılması, öğrencilerin toplumun sağlıksorunlarını ve yaşayan sağlık sistemini daha yakından inceleyip değerlendirebileceklerimekanlarda, yani gerçek koşullarda eğitim görmelerinin` gerekliliği kararı çerçevesindeçalışmamızın amacı; tıp fakültesi eğitimlerini tamamlayarak kısa bir süre sonra aktifolarak sağlık hizmeti sunacak olan tıp fakültesi öğrencilerinin, sağlık hizmetsistemlerinde kaliteye, sosyal adalete, etkinlik ve düşük maliyete ulaşılmasında merkezirole sahip olması gereken (5,8) aile hekimliği disiplini bilgi düzeylerini belirlemek,öğrencilerin birinci basamağa yaklaşımı, aile hekimliği kariyerine olan ilgisini ve bunuetkileyen faktörleri saptamak ve sağlık sunumu üzerine aile hekimliği uygulamasınınetkisini araştırmaktır.Materyal ve metot: Araştırmamızın evreni 713 kişi olup 2018-2019 eğitim ve öğretimyılında KSÜ tıp fakültesi 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır.Örneklem büyüklüğü ise rastgele örneklem yöntemiyle % 5 hata payı ve %95 güvenaralığında 250 kişi olarak hesaplandı. Daha sonra rastgele her sınıftan eşit ve 41' er kişiolmak üzere toplam 246 anket çalışma için değerlendirmeye alındı. Veri toplamada, 6'siöğrencilerin sosyodemografik özelikleriyle ilgili,56'sı ise tıp fakültesi öğrencilerininaile hekimliği hakkındaki bilgi,tutum ve davranışlarını ölçen toplam 62 sorudan oluşananket kullanıldı.Verilerin değerlendirilmesinde değişkenlerin normal dağılımauygunluğu Kolmogorov-Smirnov testi ile incelendi. Normal dağılım gösterendeğişkenlerde iki grup karşılaştırmaları bağımsız iki örnek t testi ikiden fazla grup karşılaştırmaları tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ile gerçekleştirilmiştir. Normaldağılmayan değişkenlerde ise iki grup karşılaştırmaları Mann-Whitney u test ile üç veyadaha fazla grup karşılaştırmaları Kruskal-Wallis h testi ile incelendi. Kategorikdeğişkenlerde dağılım ilişkisi Chi-Square test ve exact test ile incelendi. İstatistikselanlamlılık p<0,05 olarak kabul edildi. Veriler IBM SPSS versiyon 22 programındadeğerlendirildi.Bulgular: katılımcılar tıp fakültesi 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. sınıf öğrencilerinden oluşmaktaydı.Katılımcı sayısı her dönemden eşit ve 41 'er kişi olmak üzere toplam 246 kişiydi.Katılımcıların %50.4'i erkek,%49.5' u kadındı ve yaş ortalaması 22±2.4 idi.Katılımcıların çoğu (%52)`Anadolu Lisesi` mezunuydu ve tıp fakültesini en fazla(%61) iş garantisinden dolayı tercih etmişlerdi. Katılımcıların %75.6' sı birincibasamakta hizmet veren hekimlerin uzmanlaşması gerektiğini düşünüyordu.Katılımcıların büyük bir çoğunluğu (%95.5) uzmanlık yapmak isterken,%34.6'sı ailehekimliği uzmanlığını istiyordu. Aile hekimi olarak çalışmak isteyenler ise %36.2 idi.Öğrencilerin %66.3' ü aile hekimliği uygulaması hakkında bilgi sahibi olduğunubelirtirken, %69.5 'i aile hekimliği uygulamasının ülkemiz için uygun bir sağlık hizmetiolduğunu düşünüyordu. Son bir yılda aile hekimine hiç gitmeyenlerin oranı %41.1 idi.Aile hekimine gitme sayısı arttıkça aile hekiminden memnuniyetin de artığı tespitedildi. Katılımcıların %76.8'i aile hekimini seçme ve değiştirme haklarının olduğunubiliyordu. Katılımcılar acil durumlar dışında ilk olarak kayıtlı oldukları aile hekimine başvurduklarını (%28.5), aile hekimine gitme nedeni olarak da en çok (%63.8) küçüksağlık sorunlarını belirtirken; gitmeme nedeni olarak `Eğitim aldığım tıp fakültesihastanesinde muayene olduğum için` (%53) yanıtını verdiler. Katılımcıların büyükçoğunluğu (%79.3) sevk sisteminin uygulanmasını istiyordu. Katılımcıların ailehekimlerinin görevleri ile ilgili verdikleri yanıtlar incelendiğinde en çok bildikleri üçönerme sırasıyla ; `Aile hekimi bebeklik, çocukluk ve erişkin dönemi aşılamasınıyapar` (%90.2), `Aile hekimliği uygulamasında pansuman, enjeksiyon ve yara bakımıhizmetleri verilmektedir.` (%87) ve `Aile hekimi sağlık raporu verebilir` (%84.1) ikenen az bildikleri üç önerme ise; `Aile hekimliği uzmanı devamlı ilaç kullanımı için ilaçraporu çıkarabilir` (%43.9), ` Aile hekimi mobil sağlık hizmeti verir.` (%49.6) ve `Ailehekimi kanser taraması yapar.` (%54.1) oldu. Katılımcılardan aile hekimliğiuygulaması hakkında bilgi sahibi olduklarını söyleyenlerin, aile hekimi olarak çalışmakisteyenlerin ve aile hekimi uzmanı olmak isteyenlerin aile hekiminin görevlerini daha çok bildikleri tespit edildi. Genel olarak 1.sınıftan 6.sınıfa doğru gidildikçe öğrencilerinaile hekiminin görevleriyle ilgili bilgi düzeyinin arttığı görüldü. Katılımcıların ailehekimlerinin görevleri ile ilgili bilgi düzeyi puan ortalaması 12.03 (0-18) olarakbulunmuş olup iyi düzeyde bilgi sahibi oldukları tespit edilmiştir.Sonuç ve öneriler: Birinci basamakta verilen sağlık hizmetleri tüm dünyada olduğugibi ülkemizde de çok önemli bir yere sahiptir. İnsanların büyük çoğunluğu herhangi birsağlık problemi yaşadığında ilk olarak aile hekimine başvurmak yerine üst basamaksağlık vericilerine başvurmaktadır. Bu durum hem üst basamak sağlık kuruluşlarınınmaliyetini hem de iş yükünü oldukça artırmakta ve birinci basamağı kuvvetlendirmeyeyönelik yapılan tüm girişimleri ve harcamaları anlamsız kılmaktadır. Katılımcılarınyaklaşık yarısının son bir yılda aile hekimine hiç gitmediklerini belirtmiş olmaları,durumun ne denli vahim olduğunu rakamsal olarak göstermektedir. 2.ve 3.basamaksağlık vericilerine ulaşmak için sevk sisteminin getirilmesi birinci basamağın daha etkilikullanılmasını sağlayabilir. Aile hekimine başvurmayanların önemli sebeplerinden biriASM'lerde tanı ve tetkik için olanakların yetersiz olmasıdır(%27.1). Bu konudakieksiklikleri gidermek adına ASM lerde olmayan bazı teknolojik cihazların alınmasısağlanabilir ya da gerekli ek işlemlerin aile hekimlerince isteği yapılarak hastanedeyapılması ve sonuçların yine aile hekimince değerlendirilmesi sağlanabilir. Ayrıca aile hekimi tarafından üst basamağa yönlendirilen hastalara ayrıcalık tanınabilir. İnsanlarınASM'leri ilk başvurulacak sağlık kuruluşu olarak benimsemesi için öncelikle bu konudabilgilendirmeler yapılmalıdır. Ülkemizde yürütülmekte olan Aile HekimliğiUygulamasının istenen başarıya ulaşması ancak kişilerde uygulamayla ilgilifarkındalığın artırılması ve hasta beklentileri de göz önüne alınarak iyi eğitimli, görevve sorumluluk tanımında belirtilen işleri yetkinlikle yürütecek, yoğun hizmet içi eğitimalan doktorların çalıştırılması ile mümkün olabilir. 2023 yılı için hedeflenen sayıda ailehekimliği uzmanının yetiştirilmesi için de akılcı ve gerçekçi çalışmalar yürütülmeli vemevcut aile hekimliği uzmanlarının birinci basamağa yönlendirilmesini teşvik edicidüzenlemeler yapılmalıdır.Anahtar Kelimeler: Birinci basamak, aile hekimliği, sağlık hizmetleri, tıp eğitimi,hastalık

Objective: 1993 Edinburgh World Medical Education Summit, `Removing medicaleducation from being dependent on hospitals that do not represent the prevalent diseasepattern of society and where primary health care function is at the forefront, within theframework of the decision that students should be able to study and evaluate the healthproblems of the society and the living health system more closely, that is, in realconditions` , purpose of our study ; to determine the level of knowledge of thediscipline of family medicine which should play a central role in providing quality,social justice, efficiency and low cost in health service systems of medical students whowill provide active health services shortly after completing medical school education,the students' approach to primary care is to determine their interest in the familymedicine career and the factors affecting it and to investigate the effect of familymedicine practice on health presentation.Materials and methods:The population of our study was 713 and consisted of KSUmedical faculty 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th and 6th grade students in 2018-2019 academicyear. Sample size was calculated as 250 people with 5% error margin and 95%confidence interval by random sampling method. Subsequently, a total of 246questionnaires, randomly equal to 41 from each class, were evaluated for the study.Data were collected by a questionnaire consisting of 62 questions, 6 of which wererelated to sociodemographic characteristics and 56 of them were measuring theirknowledge, attitudes and behaviors about family medicine. In the evaluation of the data,Kolmogorov-Smirnov test was used to evaluate the appropriateness of the variables tonormal distribution. Two groups comparisons of variables with normal distribution wereperformed by independent two sample t test and more than two group comparisons were performed by one way analysis of variance (ANOVA). For non-normally distributedvariables, two groups were compared using Mann-Whitney u test and three or moregroups were compared using Kruskal-Wallis h test. The distribution of categoricalvariables was examined by Chi-Square test and exact test. Statistical significance wasaccepted as p <0.05. Data were evaluated in IBM SPSS version 22 program.Results: Participants consisted of 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th and 6th grade students ofmedical school. 41 students from each class were selected and the total number ofparticipants was 246. 50.4% of the participants were male, 49.5% were female and themean age was 22 ± 2.4. Most of the participants (52%) graduated from `Anadolu HighSchool ve and preferred the medical school (61%) most because of the guarantee ofemployment. 75.6% of the participants thought that primary care physicians shouldspecialize. The majority of the participants (95.5%) wanted to do specialization, while34.6% wanted family medicine. The rate of those who wanted to work as a familyphysician was 36.2%. While 66.3% of the students stated that they had knowledgeabout family medicine practice, 69.5% thought that family medicine practice was asuitable health service for our country. The rate of those who had never been to a familyphysician in the last year was 41.1%. As the number of visits to family physiciansincreased, satisfaction with family physicians increased. 76.8% of the participants knew that they had the right to choose and change the family physician. The participantsstated that they mostly consulted the family physician (28.5%) except for emergenciesand the most common reason for going to the family physician (63.8%) was smallhealth problems. As a reason for not going to the family physician, they answered: Iwas examined at the medical school hospital where I was educated ` (%53). Themajority of the participants (79.3%) wanted the referral system to be implemented.When the answers of the participants about the duties of family physicians wereexamined, the three most common propositions were known: `Family doctor vaccinatesinfancy, childhood and adulthood` (90.2%), `In the practice of family medicine,dressing, injection and wound care services are provided` (%87), and `Family doctorcan give health report`(%84.1) at least three propositions they know; `The familyphysician can issue drug reports for continuous drug use` (43.9%), `The familyphysician provides mobile health care` (49.6%) and `The family physician performs cancer screening` (54.1%). It was found out that the participants who knew about thepractice of family medicine, those who wanted to work as family physicians and those who wanted to become family physicians were more aware of the duties of the familyphysician. In general, it was seen that the level of knowledge of the students about theduties of the family physician increased as we went from 1st grade to 6th grade.Theaverage level of knowledge of the participants about the duties of family physicians wasfound to be 12.03 (0-18) and it was determined that they had a good level of knowledge.Conclusions and recommendations: The health services provided in primary carehave a very important place in our country as well as all over the world. The majority ofpeople apply to upper level health care providers when they experience any healthproblems, rather than first referring to a family physician. This increases both the costand workload of the upper level health institutions and renders all attempts andexpenditures made to strengthen the primary level meaningless. The fact that almosthalf of the participants stated that they have never been to a family physician in the lastyear shows numerically how grave the situation is. Introducing a referral system toreach the second and third level health donors can make the first step more effective.One of the important reasons for those who do not apply to a family physician isinsufficient facilities for diagnosis and examination in family health centers(%27.1). Inorder to overcome the deficiencies in this subject, it may be ensured that sometechnological devices not in family health centers are purchased or the necessaryadditional procedures can be done in the hospital by requesting the family physicians and the results can be evaluated by the family physician. In addition, patients referred tothe upper level by the family doctor can be granted privilege. In order for people toadopt family health centers as the first health institution to be consulted, first of all, theyshould be informed. Achieving the desired success of the Family Medicine Practiceconducted in our country, but increasing the awareness about the practice in people.Taking into account the expectations of the patients, it is possible with doctors who arewell trained, competent in the tasks specified in the definition of duty and responsibility,and receiving intensive in-service training.Key Words: Primary care, family medicine, health care, medical education, disease