Türkiye`de hisse senedi piyasasını etkileyen makroekonomik faktörlerin analizi

Abstract

Sermaye piyasaları bir ekonominin gelişmesi için ihtiyaç duyduğu uzun vadeli borçlanmaya olanak sağlar. Ekonomiye işletme sermayesi sağlayarak; hem kamu sektörü, hem de özel sektördeki yatırımcıların orta ve uzun vadeli borçlanma gereksinimlerini karşılamaktadır. Bu gereksinimler para ve sermaye piyasalarında işlem gören özel sektör bono ve tahvilleri, hazine bonosu, devlet tahvilleri ve hisse senetleri vb. aracılığıyla fon fazlası olan ekonomik birimlerden fon açığı olan ekonomik birimlere aktarılmaktadır. Sermaye piyasaları borsalar aracılığıyla faaliyet gösterir. Borsa; hisse senetlerinin, tahvillerin, menkul kıymetlerin ve borçlanma araçlarının alım satımını kolaylaştıran bir pazardır. Borsalar sadece piyasada halihazırda işlem gören menkul kıymetler ve hisse senetleri için değil, aynı zamanda yeni ihraç edilecek hisse senetleri ve menkul kıymetler için de bir pazar niteliği taşımaktadır. Sermaye piyasasının yeni sermaye arz ve talebini buluşturma işlevi borsalar aracılığıyla kolaylaşmaktadır. Finans ve iktisat teorilerine göre, gelişmiş bir piyasa, ülkedeki makroekonomik değişkenlerin bir göstergesi niteliği taşımaktadır. Bu sebeple borsada meydana gelen volatilitelerin makroekonomik değişkenler ile olumlu veya olumsuz bir bağlantısının bulunması beklenmektedir. Söz konusu hipotezin test edilmesi çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada Borsa İstanbul endeksinin 2008-2017 dönemine ait aylık veriler kullanılarak, borsaya ilişkin volatilite endeksi oluşturulmuş ve söz konusu volatilite endeksi ile ulusal ve uluslararası alanda seçilmiş bazı makroekonomik faktörlerin aralarındaki ilişki Vektör Otoregresyon (VAR) yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir.Çalışmada; Türk lirası faiz oranlarını temsilen; 2 ve 5 yıllık devlet tahvil verimleri; Euro cinsinden faiz oranlarını temsilen Avrupa Merkez Bankası (AMB) tarafından yayınlanan 3, 5 ve 10 yıllık devlet tahvili verimleri ve son olarak da dolar cinsinden faiz oranlarını temsilen FED tarafından yayınlanan 2, 5 ve 10 yıllık devlet tahvil verimleri kullanılmıştır. Çalışmada ulaşılan genel sonuç, hisse senedi piyasası volatilitesinin büyük ölçüde ulusal makroekonomik faktörlerden ziyade uluslararası makroekonomik faktörlerden etkilendiği şeklindedir. Buna göre; Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülkenin sermaye piyasalarının uluslararası faktörlerin etkisine yoğun olarak maruz kaldığı söylenebilir.

Capital markets allow for the long-term borrowing that an economy needs to develop. By providing working capital to the economy, it meets the medium and long-term borrowing requirements of both public and private investors. These requirements include private sector bills and bonds, treasury bills, government bonds and stocks, traded in money and capital markets and they are transferred from economic units with surplus funds to economic units with deficit.Capital markets operate through stock exchanges. Exchange; is a market that facilitates the purchase and sale of stocks, bonds, securities and debt instruments. The stock markets are not only for the securities and stocks currently traded in the market, but also for the newly issued stocks and securities. The function of the capital market to meet the new capital supply and demand is facilitated through stock exchanges.According to financial and economic theories, an advanced market is an indicator of macroeconomic variables in the country. For this reason, volatilities occurring in the stock exchange are expected to have a positive or negative connection with macroeconomic variables. Testing this hypothesis is the subject of our study. In this study, the volatility index of the stock market was formed by using monthly data of BIST-100 index for 2008-2017 period and the relationship between the volatility index and the selected macroeconomic factors in national and international area was analyzed by Vector Autoregression (VAR) method.In this study; for representing Turkish lira interest rates; 2 and 5-year government bond yields; 3-year, 5-year and 10-year government bond yields issued by the European Central Bank (ECB) were used to represent interest rates in Euro, and 2-year, 5-year and 10-year government bond yields issued by the FED were used to represent interest rates in dollars. The general conclusion reached in this study is that stock market volatility is mostly influenced by international macroeconomic factors rather than national macroeconomic factors. According to this; capital markets of emerging markets such as Turkey, are exposed to the intensive impact of international factors.