Erişkin epileptik hastalarda valproatın kemik yapısı üzerine etkisi

Abstract

Bölüm V ÖZET Osteoporoz kemik mineral ve matriksinin eşit oranda azalarak normal değerinin altına inmesi ve buna bağlı olarak kemik kalitesinde bozulma ve kemik kırılganlığında artış ile karakterize metabolik bir kemik hastalığıdır. Epilepsi nöbetlerle seyreden, hastaların uzun yıllar hatta ömür boyu antiepileptik bir ilaç kullanmasını gerektirebilecek kronik bir beyin hastalığıdır. Epilepsinin medikal tedavisinde kullanılan ajanların kemik kalitesi üzerine olumsuz etkileri vardır. Bu çalışmada, 1 yılın üzerinde monoterapik olarak valproat kullanan 50 epileptik hasta ile, 60 sağlıklı birey osteoporoz açısından karşılaştırıldı. Osteoporoz tanısı açısından bu çalışmada, dual enerjili x-ray absorbsiyometresi (DEXA) kullanıldı. Ayrıca valproatın osteoporoz yan etki patogenez mekanizmasını açıklamak için çalışmamızda PTH, ALP, Ca, transaminazlar, tiroid ve böbrek fonksiyon testleri, kan valproat düzeyleri araştırıldı. Çalışmamızın temel sonucu ; valproat kullanan epileptik hastalarda, bu ilaç kemik kalitesini bozmaktadır ve bu bozulma kırıklara öncül olabilecek değişikliklere yani osteoporoza kadar ilerleyebilmektedir. Sonuçlarımız valproata bağlı osteoporozda tek bir mekanizmanın değil multipl mekanizmaların patogenezde etkili olabileceğini göstermektedir. Bu olası mekanizmalar arasında en kuvvetli ihtimal, parathormon düzeylerinin artış göstermesidir, bu hiperparatiroidizm mekanizması hem primer hem de sekonder olarak kemik rezorbsiyonunu aktive etmektedir, diğer mekanizma ise valproatın kemik hücreleri üzerine direk olumsuz etkisi ve gastrointestinal kanalda kalsiyum absorbsiyonunu bozması ve PTH cevabını inhibe etmesi olarak düşünülmüştür. 46Ayrıca bir diğer önemli sonucumuz; ilaç kullanım süresi uzadıkça, günlük ilaç dozu arttıkça ve kan valproat düzeyi arttıkça DEXA değerleri kötüye gitmektedir. Bu bulgu epileptik hastaların doğru tanı konulup, tedavinin doğru düzenlenmesinin hastanın hayat kalitesi açısından ne kadar önemli olduğunu ilaç yan etkisi açısından göstermektedir. Tanı kolaylığı ve etkili tedavilerin bulunmasına rağmen hekimlerin osteoporoza verdiği önem arasında bir paradoks mevcuttur. Bu çalışma hekimlere osteoporoz konusunda eğitim verilmesi gerektiğini de dolaylı bir sonuç olarak ortaya koymaktadır.. Çalışmamız verileri göstermiştir ki; Bir yılın üzerinde Valproat kullanan epileptik hastalarda, bu ilacın kemik kalitesi üzerine olumsuz etkileri vardır. Epileptik hastanın izleminde rutin tetkikler yanında, yılda 1 kez de DEXA çekilmesinin faydalı olacağını düşünmekteyiz. Epileptik hasta her kontrolünde osteoporoz kliniği açısından da sorgulanmalı, osteopeni veya osteoporoz tesbit edilen hastalar erken tanı konulup, tedavi açısından bir fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanına yönlendirilmelidir. Bu şekilde ilaç yan etkilerine erken önlem almakla hastanın hayat kalitesinin daha da arttırılacağını düşünmekteyiz. 47