Bipolar affektif bozuklukta lityum ve olanzapinin nöroprotektif etkilerinin beyinde incelenmesi: MR spektroskopi ile yapılan karşılaştırılmalı bir çalışma

Abstract

MR Spektroskopi ile Yapılan Karşılaştırmalı Bir Çalışma Amaç: Bu çalışmayla, remisyon dönemindeki bipolar affektif bozukluktu hastalarda lityum ve olanzapinin beyindeki nöroprotektif etkilerinin araştırılması ve membran fosfolipid metabolizmasının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Yöntem ve Gereç: Psikiyatri polikliniğinde izlenen, 3 yıl boyunca manik ve depresif bir atak geçirmemiş ve son 6 aydır sadece lityum tedavisi almakta olan bipolar affektif bozukluktu 10 hasta çalışmaya alındı. Hastalar lityum aldıkları dönemde, lityumun kesilmesini takiben 14. günde ve olanzapin başlandıktan sonraki 4. haftanın sonunda olmak üzere 3 kez değerlendirildi. Her bir değerlendirmede klinik psikiyatrik görüşme yapılıp, Hamilton Depresyon Derecelendirme (HDDÖ) ölçeği ve Bech Rafaelson mani ölçeği (BRMÖ) uygulandıktan sonra MR spektroskopi çekimleri yapıldı. Hastalarda her 3 dönemde yaptığımız klinik görüşme ve psikometrik değerlendirme sonucuna göre mani ya da depresyon saptanan olgular çalışma dışı bırakıldı. Olgulara PRESS sekansı kullanılarak 'single vokseP MR spektroskopi (TE: 136 msn) uygulandı. MR spektroskopide, sağ prefrontal korteks ve sol hipokampüs bölgelerinde kantitatif olarak N-asetil 45aspartat (NAA), kolin (Cho), ile bunların kreatine (Cr) oranlan ölçüldü. Her 3 çekimdeki değerler birbiriyle kıyaslandı. Bulgular: Çalışmaya 5 kadın ve 5 erkek hasta katıldı, hastaların yaş ortalaması 33.10±9.17 idi. Olgularımızın lityum alırken, ilaçsız dönemde ve olanzapin alırken çekilen MR spektroskopilerinin sonucunda, her 3 dönemdeki NAA/Cr ve Cho/Cr oranları arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılık saptanmamıştır. Sonuç: Bu çalışma remisyondaki bipolar affektif bozukluktu hastalarda Li ve olanzapinin nöroprotektif etkilerini inceleyen ilk çalışmadır. Remisyondaki hastalarda Li alırken, ilaçsız dönemde ve olanzapin alırken çekilen MR spektroskopilerinde NAA/Cr, Cho/Cr oranlarında farklılık olmadığı gözlenmiştir. Çalışmamız, remisyon dönemindeki bipolar affektif bozukluklu hastalarda lityum ve olanzapin kullanımının beyindeki NAA ve Cho düzeylerini etkilemediğini gösterir. NAA düzeyi sonuçlarımız, ataktaki bipolar affektif bozukluklu hastalarda yapılmış çalışma sonuçlarından farklıdır. Cho düzeyi sonuçlarımız ise daha önce yapılmış olan çalışmaların sonuçlarıyla uyumlu olup, lityumun Cho düzeyini değiştirmediğini düşündürmektedir. Anahtar Kelimeler: bipolar affektif bozukluk, lityum, olanzapin, nöroprotektif etki, NAA, Cho. 46

A Comparative study with MR spectroscopy. Purpose: We aimed to determine n-acetyl aspartate and choline content changes to evaluate neuroprotective effects of lithium and olanzapin on brain tissue in patients with bipolar affective disorder during remission. Material and Methods: Ten patients with bipolar affective disorders who were followed-up in psychiatrics clinic between February and June 2003, had no manic or depressive attacs for the last 3 years and had Lithium as the only therapy for the last 6 months were included oiled in this study. They were evaluated during and 14 days after cessation of lithium treatment and at the end of 4th week on olazapine treatment. Clinical interview, HDDÖ pschometric evaluation test, BRMO and MR spectroscopy were assesed on each evaluation. According to the results of interview and psychiometric evaluation, patients who were diagnosed as manic or depressive disorder were ruled out of the study. Cases underwent single voxel MR spect (136) with PRESS sequence. N- acetyl aspartate (NAA), Choline (Cho) and their ratio to Creatinine (Cr) were evaluated quantitavely right prefrontal cortex and left hippocampus areas on MR spectroscopy. Results of three MR spects were compared. 47Result: 5 women and 5 men comleted to the study, mean age of the patients were 33.10±9.17. No significant difference was determined between NAA/Cr and Cho/Cr values of MR spects, in each three phases as on lithium treatment, in unmedicated period and in olanzapine treatment. Conclusion: This is the first study evaluating neuroprotective effects of Li and Olanzapine on patients with bipolar affective disorder on during remission phase. No significant difference was demonstrated between NAA/Cr and Cho/Cr ratios in MR spect of patients in patients on remission while on Li treatment, drug-free period and on olanzapine treatment. Our study revealed medication of lithuril and olanzapine did not effect brain NAA and Cho levels in the remission phases of bipolar affective disorder. Our results of NAA levels, results did not support the results of studies performed in patients with attac phase of bipolar affective disorder. Our results of Cho levels are consistent with other previous studies. We concluded that lithium does not effect Cho levels. Key words: bipolar affective disorder, lithium, olanzapine, neuroprotective effect, NAA, Cho. 48