Aile işletmeleri ve kurumsallaşma sorunu: Türkiye örneği üzerine bir araştırma

Abstract

Ekonomiye sağladıkları katma değer açısından aile işletmeleri, dünya ülkelerinde olduğu gibi Türkiye'de de son derece önemlidir. Kendilerine özgü yapısı avantajları yanı sıra dezavantajları da beraberinde getirmektedir. İşletmenin çevresinde meydana gelen değişimlere uyum sağlaması için belirli standartların işletmeye aktarılması kurumsallaşma olarak tanımlanabilir. Bu çalışmada aile işletmelerinde kurumsallaşmayla ilişkili faktörlerin belirlenmesi ve çözüm önerilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma Ocak-Şubat 2019 tarihlerinde İstanbul Tuzla Organize Sanayi ve İkitelli Esenler Kooperatif bölgelerinde faaliyet gösteren 58 aile işletmesinde yapılmıştır. Araştırma tanımlayıcı tipte bir çalışmadır. Araştırmada aile işletmeleri sırasıyla en sık İnşaat, Hizmet ve Plastik sanayi alanında faaliyet göstermektedir. İşletmelerin yarısı 13 yıldan daha uzun süredir faaliyet göstermekte ve %79,3'ü (n=46) Ltd. Şti. statüsündedir. Araştırmada aile işletmelerinin %39,7'sinde (n=23) mülkiyet `Tek aile üyesi`, %31,0'inde ise (n=18) `kardeş ortaklığı` şeklindedir. Şirketlerin ve %86,2'si 1. Nesil aile işletmesidir ve %44,8'inde çalışan sayısı 0-40 arasındadır. Araştırmada işletme yaşı büyük, cirosu ve çalışan sayısı yüksek, mülkiyet durumu aile üyeleri olan ve 1. ve 2. nesil birlikte çalışan aile işletmelerinde kurumsallaşmaya bakış ve planlama&denetim mekanizmalarına önem verme daha yüksek saptanmıştır. Sürdürülebilirlik aile işletmelerinin en önemli sorunlarından biridir. Aile işletmelerinin sahip olduğu söz konusu yapısal ve yönetsel sorunların çözümü ailenin ve işletmenin kurumsallaşmasıyla mümkün olabilir. Aile işletmeleri kurumsallaşma yönünde ilerledikçe daha başarılı ve gelişen bir duruma gelecek ve başarılı bir büyüme gösterecektir.

Family businesses in terms of added value they provide to the economy, as well as in Turkey is a very important country in the world. Their unique structure brings advantages as well as disadvantages. The transfer of certain standards to the enterprise in order to adapt to changes in the environment of the enterprise can be defined as institutionalization. In this study, it is aimed to determine the factors related to institutionalization in family businesses and to propose solutions. The research was conducted in 58 family-owned enterprises operating in Istanbul Tuzla Organized Industry and İkitelli Esenler Cooperative between January-February 2019. This is a descriptive study. In this research, family businesses mostly operate in Construction, Service and Plastic industry, respectively. Half of the enterprises have been in operation for more than 13 years and 79.3% (n = 46) are Limited Liability companies. In the research, ownership is `Single family member` in 39.7% of family businesses and `sister partnership` in 31.0%. 86.2% of the companies are 1st generation family businesses and 44.8% of them are between 0-40 employees. In this study, it is determined that institutionalization and planning & supervision mechanisms are higher in family businesses that have old age, high turnover and number of employees, fully owned family members and working together in 1st and 2nd generation. Sustainability is one of the most important problems of family businesses. The solution of these structural and managerial problems of family businesses can only be possible with the institutionalization of the enterprise. As the family businesses progress towards institutionalization, they will become more successful and developing and will grow successfully.