Gasp ve itlaf bağlamında hanefî sorumluluk hukuku

Abstract

Gasp ve itlaf bağlamında Hanefi sorumluluk hukuku üzerine bir incelemenin yapıldığı bu çalışma, bir giriş ve beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın önemi ve amacı, konunun sınırlandırılması, tezin içerik, yöntem ve kaynakları ile literatürün değerlendirilmesi gibi teknik konular üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde sorumluluk kavramı, sorumluluk fikrinin tarihi seyri ve sorumluluk hukukunun amaçları ile sorumluluğun konusu, sebepleri, çeşitleri ve şartları gibi konular, mukayeseli bir şekilde genel olarak sunulmuş; sonrasında da bir değerlendirme yapılarak bazı problemlere işaret edilmiştir.İkinci bölümün ilk kısmında; teaddî terminin klasik Hanefi kaynaklarında kullanımı ve bu kavramın taammüd termiyle ilişkisi ortaya konulmuştur. Bölümün ikinci kısmında da, damân literatürünün Hanefi mezhebindeki ilk örnekleri ve bu tezin ana kaynaklarını teşkil eden vâkıât türündeki kitaplar tanıtılmış ve değerlendirilmiştir. Bu bağlamda Üsrûşenî'nin el-Fusûl fi'l-muâmelât, İmâdüddîn el-Mergînânî'nin Fusûlu'l-ihkâm ve Şeyh Bedreddin'in Câmiu'l-fusûleyn'indeki tazminat bölümleri ile Fudayl Çelebi'nin müstakil olarak telif ettiği ed-Damânât fi'l-furûi'l-hanefiyye isimli kitabı mukayeseli olarak incelenmiştir.Tezin üçüncü ve dördüncü bölümde, Hanefi mezhebinin kurucu imamlarının görüşleri etrafında şekillenen gasp ve itlaf doktrininin yukarıda zikredilen vâkıât türündeki eserlerde meşâyih tarafından nasıl geliştirildiği, onların gasp ve itlafla ilgili ortaya çıkan yeni meseleleri nasıl çözüme kavuşturdukları ve bunu yaparken hangi tür araçları kullanarak hukukî faaliyetlerde bulundukları tahlil edilmiştir.Beşinci bölümde ise, önceki bölümlerde ele alınan gasp ve itlaf konularından bazılarını seçerek daha önce verilen teorik bilgilerin Osmanlı fetvâ mecmuâları ve mahkeme kararlarına nasıl yansıdığı, pratikte bunun nasıl uygulandığı ve ilgili meselede herhangi bir değişimin olup olmadığı bazı somut örnekler üzerinden ortaya konulmuştur.

This study in which an investigation on Hanafi responsibility law in the context of usurpation (ghasb) and destruction (itlaf) has been conducted consists of one introductory and five other chapters. In the introductory chapter, several technical issues such as importance and purpose of the study, limits of the issue, content, methods, and resources of the thesis and literature review are covered.In the first chapter, the issues such as the concept of responsibility, the historical journey of the idea of responsibility, purposes of responsibility law and the subject, causes, types and conditions of responsibility are presented in a comparative manner. Following that, an evaluation is made and several problems are pointed out.In the first part of the second chapter, the usage of the concept of taaddi in classical Hanafi sources and the relationship of this concept with taammud are presented. In the second part of the chapter, presentation and evaluation are made for the studies that are the first examples of the damân literature in the Hanafi school, the damân chapters of books that constitute the main sources of this thesis such as Usrushani's al-Fusul fi'l-muamalat (Fusul al-Usrushani), Imaduddin al-Marginani's Fusul al-ihkam fî usul al-ahkam and Shaikh Badraddin's Jamiu'l-Fusulayn as well as Fudayl Chalabi's ad-Damanat fi al-furu al-Hanafiyyah that is a study in the type of waqi'at.In the third and fourth chapters, an analysis is made on how in nawazil/waqi'at type studies the Hanafi shaikhs developed the doctrines of usurpation and destruction that are shaped around the views of founding imams of Hanafi school, how they found resolutions for the new questions about usurpation and destruction and which tools they used in their legal matters in doing this.In the fifth chapter, some of the issues about usurpation and destruction from the previous chapters are chosen and it is presented through concrete examples about the issues that how the theoretical issues discussed before were reflected on the Ottoman fatwa collections and court decisions and how it was implemented in practice and whether there are changes in the subject matter or not.