Karşılıklı değiştirmenin esasları ve ölçü zinciri hesaplamaları

Abstract

ÖZETYüksek Lisans TeziKARŞILIKLI DEĞ ŞT RMEN N ESASLARIVE ÖLÇÜ Z NC R HESAPLAMALARIMehmet H. DEREnönü ÜniversitesiFen Bilimleri EnstitüsüMakine Mühendisliği Anabilim Dalı69 + vii sayfa2005Danışman: Prof. Dr. Heybet ELDAROVToleranslar, ürünlerin geliştirilmesi, karşılıklı değiştirilebilmesi ve maliyetlerindeönemli rol oynar. Makinenin, montaj biriminin ve parçanın fonksiyonel, mekanik,fiziksel ve malzemelerinin kimyasal özelliklerinin, toleranslı boyutlarda üretilmesimakinenin montajını, montaj süresince hiçbir işlem yapmadan sağlar ve onarımıkolaylaştırır. Bu, karşılıklı değiştirme prensibinin temelini oluşturur. Mühendisler,ekonomik olan ve iyi çalışan montajlar oluşturarak yüksek kalitede, karşılıklıdeğiştirilebilir ve pazarlanabilir ürünler elde etmede etkin rol alabilirler.Günümüz rekabetçi pazarında, teknik çizimlerin sadece anlaşılabilir olması yeterlideğildir. Tasarımcı, çizimleri yanlış anlaşılmaya meydan vermeyecek şekildeyapmalıdır.Tolerans analizi, tasarımcıya tasarımın erken aşamalarında tasarım gereksinim-lerindeki değişimin etkilerini nicelik olarak tahmin etme imkanı verir. Tolerans analiziiçin bilgisayar programı kullanımı hesaplamaları kolaylaştırır.Bu tezde karşılıklı değiştirmenin esasları, toleranslar ve ölçü zincirleri için en çokkullanılan tolerans analiz yöntemleri olan maksimum-minimum (en-kötü durum) veihtimal teorisi (istatistiksel) yöntemleri incelenmiştir. Daha sonra, örnek bir montaj içinölçü zinciri hesaplamaları yapılmış ve bu montaj için her iki yöntem kullanılarak birbilgisayar programı yazılmıştır. Sonuçlar istatistiksel yöntemin daha verimli olduğunugöstermiştir.ANAHTAR KEL MELER: Karşılıklı değiştirme, tolerans, tolerans analizi, ölçü zinciri.i

ABSTRACTMS ThesisINTERCHANGEABILITYAND DIMENSIONAL CHAIN ANALYSISMehmet H. DEREInonu UniversityGraduate School of Natural and Applied SciencesDepartment of Mechanical Engineering69 + vii pages2005Supervisor: Prof. Dr. Heybet ELDAROVTolerances play a significant role in the development, interchangeability and cost ofmanufactured products. Manufacturing a machine or machine part with functional andmechanical properties in toleranced dimensions provides easy assemblibility andmaintenance. This is the basis of interchangeability. By creating assemblies whichperform properly, are cost efficient, engineers can assist in producing high quality,interchangeable and marketable products.In today?s competetive market, it is not enough to make technical drawings that canbe understood. The designer must make drawings that cannot possibly bemisunderstood. Geometric dimensioning and tolerancing is the key word.Tolerance analysis allows the designer to quantitatively estimate the effects ofvariation on design requirements in the early design phases. Using computerprogrammes for tolerance analysis will make calculations easier.Research presented in this thesis focuses on interchangeability, tolerances, toleranceanalysis and developing a computer program for tolerance calculations of dimensionalchains. Maximum-minimum and statistical methods have been examined, andcalculations for a sample assembly are presented. The results show that for massproduction it is more appopriate for a designer to use statistical tolerance for each partdimension.KEYWORDS: Interchangeability, tolerance, tolerance analysis, dimensional chain.i