Doğu Karadeniz müzik kültürü içerisinde nefesli sazların yeri

Abstract

Türk Halk Müzigi, yapılandıgı cografya üzerinde türü, ezgi yapısı, usülü ve kullanıldıgısazları bakımından farklılıklar göstermektedir. Bu açıdan bakıldıgında Türk HalkMüzigi birçok özelligiyle bölgelere ve yörelere göre degisiklik arz etmektedir. TürkHalk Müzigi'nin genel özellikleri düsünüldügünde, Dogu Karadeniz bölgesinde icraedilen halk müzigi ve yörede kullanılan çalgıların diger bölge ve yörelere göre kendineözgü bir karakter yapısı vardır. Dogu Karadeniz, kendine has bu müzikal tavrı vekullanılan nefesli sazları açısından üzerinde durulması gereken bir yöredir. Bu bakımdanbu arastırmada öncelikle yöredeki illerin tek tek müzikal özellikleri incelenip analizleryapılmıs, sonrada yörede kullanılan çalgılar ve kullanıldıgı yerler üzerinde durulmustur.Yörelerin müzikal özellikleri, yöre müzigini etkileyen faktörler, yöre müziginin yapısı,yörede oynanan halk oyunları ve yöre müzigine eslik eden nefesli çalgılar çerçevesindedegerlendirilmistir. Yörelerin müziksel özellikleri anlatılırken, Ordu, Giresun, Trabzon,Rize, Artvin ve Bayburt illerinden 40 türkü ve 5 halk oyunu ezgisi, Gümüshane ilindende 30 türkü ve 4 halk oyunu ezgisi örneklem olarak alınmıstır. 304 ezgi, ses dizileri, sessınırları ve usülleri açısından analiz edilmis ve bunlarla ilgili bazı grafiksel bulgularaulasılmıstır. Bu bulgularla birlikte, illerde tespit edilen nefesli çalgıların dagılımı haritaüzerinde gösterilmis ve yöredeki kullanımlarıyla ilgili çesitli bilgiler verilmistir. Eldeedilen bu harita verilerine göre, Ordu'da klarinet, dilli kaval, dilsiz kaval ve zurna,Gümüshane'de mey, zurna, dilli kaval, dilsiz kaval, klarinet ve tulum, Giresun'da,zurna, dilli kaval, dilsiz kaval ve klarinet, Bayburt'ta mey, zurna, dilli kaval, dilsizkaval, klarinet ve tulum, Trabzon'da dilli kaval, zurna ve dilsiz kaval, Artvin'de çifte,çimon, mey, zurna, dilli kaval, dilsiz kaval, tulum, sipsi, agız mızıkası ve klarinet,Rize'de ise zurna, dilli kaval, dilsiz kaval, çifte, tulum ve agız mızıkası bu yörelerdeyaygın olan nefesli saz olarak tespit edilmistir. Arastırmada Dogu Karadeniz bölgesindeçalınan nefesli sazlar, tarihleri, benzer çalgılarla iliskileri, yapısal özellikleri, ses sahasıve çalındıgı yöreler açısından incelenmistir. Bunun yanında çalgıların yöreye özgüezgilerinden de çesitli örnekler verilmistir. Ayrıca her çalgının Dogu Karadenizbölgesine dagılımı sık ve az kullanımına göre haritalandırılmıstır. Tüm bu sonuçlarısıgında çalgıların hangi yerde, nasıl ve nerelerde kullanıldıgına iliskin bilgilerverilmistir.

Turkish Folk music shows differences according to its geographic location, melody, artand the instruments. So it is easy to observe differences in Turkish Folk music amonggeographical regions. When those general characteristics are considered, one can easilysee that there are differences in instruments and the music played in the EasternBlacksea region of Turkey. Eastern Blacksea region must be considered respectivelyaccording to those specialities. In this study musical characteristics of each and everydistrict in this region are examined and musical instruments which are played in eachdistrict are emphasized in order to the factors effect music, folk dances and played windinstruments. As the musical characteristics of each and every district are examined 40folk music compositions and 5 folk dance melodies from Ordu, Giresun, Trabzon, Rize,Artvin and Bayburt districts and 30 folk music compositions and 4 folk dance melodiesfrom Gümüshane district are shown as samples. In sum 304 melodies are examinedaccording to their sounds, sound sequences and arts and some graphic results arediscovered. In addition the wind instruments seen in each district are shown on a mapand some information is given about their usages. According to this map and data inOrdu clarinet, dilli kaval, dilsiz kaval and zurna, in Gümüshane mey, zurna, dilli kaval,dilsiz kaval, clarinet and tulum, in Giresun zurna, dilli kaval, dilsiz kaval and clarinet, inBayburt mey, zurna, dilli kaval, dilsiz kaval, clarinet and tulum, in Trabzon dilli kaval,zurna and dilsiz kaval, in Artvin çifte, çimon, mey, zurna, dilli kaval, dilsiz kaval,tulum, sipsi, harmonica and clarinet and in Rize ise zurna, dilli kaval, çifte, dilsiz kaval,tulum and harmonica are the most common wind instruments which are seen.These wind instruments which are commonly played in East Blacksea region of Turkeyare examined according to their histories, relations to other instruments, structuralcharacteristics and their geographical locations. In addition lots of sample melodies aregiven related to examined region. Moreover each wind instument is shown on a mapaccording to its location and usage. As a result adequate information related to thelocation and usage of the wind instrumentsis replaced in this study.