Kuzey Ege denizinde Karadeniz suyunun yayılımı; EOF analizi ile sıcaklık, tuzluluk ve ses hızı profillerinin sentetik olarak üretilmesinin incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu tezin amacı; Kuzey Ege Denizinin oşinografık özellikleri üzerinde belirleyici öneme sahip olan, Karadeniz suyunun, bölge içindeki yayılımım, aylık ve daha kısa periyotlu olarak incelemek, Kuzey Ege Denizinin mevsimsel bazdaki genel oşinografık özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak ve bölgeden toplanan CTD verilerine EOF analizi yöntemini uygulamaktır. Yapılan EOF analizi sonucunda bulunan EOF genlikleri kullanılarak, sıcaklık tuzluluk ve ses hızı gibi, oşinografık parametrelere ait düşey profillerin, sadece yüzeydeki sıcaklık değerlerine göre öngörülmesine yönelik olarak da araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Bu maksatla Kuzey Ege Denizinde, farklı dönemlerde, son yıllarda toplanan CTD verileri, SACLANT Sualtı Araştırma Merkezinden temin edilen NOAA uydularına ait deniz yüzeyi sıcaklığı uydu görüntüleri ve EOF analizi tekniği kullanılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda, Kuzey Ege Denizinde, Karadeniz Suyunun yayılımında sadece mevsimsel bazda değil, aylık ve hatta meteorolojik etmenlere bağlı olarak 5-6 günlük periyotlarda dahi önemli değişiklikler gözlenebildiği tespit edilmiştir. Çanakkale Boğazından Kuzey Ege Denizine taşınan Karadeniz suyu miktarında yaz döneminde meydana gelen artış, özellikle Ağustos ve Eylül aylarına ait seçilen uydu görüntülerinden, Kuzey Ege Denizinin genelinde belirgin bir şekilde fark edilmektedir. Kasım 1997 ve Nisan 2000 aylarına ait CTD veri setleri kullanılarak yapılan EOF analizinde, elde edilen, en büyük ilk üç EOF genliklerinin toplamının, bu veri setlerine ait varyansın % 90'mın üzerinde bir bölümünü açıkladığı tespit edilmiştir. Kuzey Ege Denizi için ilk üç EOF genlikleri kullanılarak, oşinografık parametrelere ait düşey profillerin, yüzey sıcaklıkları kullanılarak, sentetik olarak üretilmesi amacıyla yapılan çalışmalarda ise, umut verici sonuçlar elde edilmiştir.

ABSTRACT The aim of this thesis is to investigate the spreading of the Black Sea water in the Northern Aegean Sea, which has the controlling effect on the oceanographic conditions of the region, on monthly and even shorter periods, to have a better understanding about the seasonal oceanographic conditions of the Northern Aegean Sea and to apply EOF analysis technique to the CTD data, collected in the region. Research has been conducted on prediction of temperature, salinity and sound speed vertical profiles, from the surface temperature readings, by using the EOF amplitudes. For this purpose, CTD data, which were collected during different months in the region in recent years, satellite sea surface temperature images of NOAA satellites, which were received from SACLANT Undersea Research Center and necessary mathematical and statistical methods related with EOF Analysis technique, have been utilized. From the investigation of the spreading of the Black Sea water in the Northern Aegean Sea, it has been found that, the spreading pattern of the Black Sea water in the Northern Aegean is changing not only on seasonal and monthly basis but, even on 5-6 days periods, depending on the meteorological conditions. An increase in the amount of the Black Sea Water, coming out of the Strait of Çanakkale in summer, has been noticed clearly from the satellite images, selected for August and September months, through out the Northern Aegean Sea in general. EOF Analysis that were performed for the November 1997 and April 2000 CTD data sets shows that, the sum of the biggest first three EOF amplitudes, explains more than 90 % of the variation for these data sets. The studies for the production of the synthetic vertical profiles of the oceanographic parameters, according to the surface temperatures, using the first three EOF amplitudes, gave promising results. m