Numan Menemencioğlu`nun Türk dış politikasındaki rolü

Abstract

ÖZET İkinci Dünya Savaşı, kuşkusuz insanlığın gördüğü felaketlerin en büyüğüydü. Bu savaş maddi kayıpların yanısıra, milyonlarca insanın da hayatını kaybetmesine sebep oldu. Türkiye Cumhuriyeti, büyük zorluklar yaşamasına karşın, bu savaşın dışında kalabilmeyi başardı. Bu dönemde Türk Dış Politikası'nın belirlenip uygulanmasında önce Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri, daha sonra Dışişleri Bakanı olarak Numan Rıfat menemencioğlu'nun önemli katkıları vardır. Bir Yüksek Lisans tezi olarak hazırladığım bu çalışmada, Numan Menemencioğlu'nun yaşam öyküsünü ve 1930-1945 yılları arasında Türk Dış Politikast'ndaki rolünü ele aldım. Türkiye, Lozan Barış Antlaşması' nın imzalanmasından sonra bölgesel ve uluslararası barışa büyük önem verdi. Atatürk'ün `Yurtta Barış Dünyada Barış` ilkesiyle yönlendirdiği Türk Dış Politikasını, en iyi şekilde benimseyen devlet adamlarımızdan biri de Numan Menemencioğlu'dur. O, bu anlayış doğrultusunda 1930 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin dış ilişkilerinin yürütülmesinde etkin görevler üstlendi. Montreux Boğazlar Sözleşmesi'nin imzalanması, Hatay sorununun çözümü ve Türk-İngiliz-Fransız İttifakı'nın imzalanmasındaki çabalan bunlardan bazılarıdır. Ayrıca, hepsinden önemlisi, izlediği ve savunduğu savaş dışı kalma politikasıyla, Türkiye'nin İkinci Dünya Savaşı' nın dışında kalmasını sağlamıştır. Savaşın değişik dönemlerinde özellikle 1943 yılında, Birinci ve İkinci Kahire Konferansları' nda, Türkiye üzerinde savaşa girilmesi yönünde yoğunlaşan baskılan ustalıkla karşıladı. Savaşın son yıllarında, Müttefik Devletler tarafından Türkiye'nin savaşa katılmamasının en büyük sorumlusu olarak görüldüğünden Dışişleri Bakanlığı görevinden ayrılmak durumunda kaldı. Numan Menemencioğlu'nun Türk Dış Politikast'ndaki rolünü ön plana aldığım bu çalışmamda O'nun 1930-1945 yılları arasında Türk Dış Politikası'nın yürütülmesindeki katkılarını ortaya koymaya çalıştım. Böylece O'nun rolünü daha iyi değerlendirme olanağını buldum. Bu değerlendirmeleri yaparken, basılı kaynakların yanısıra Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi'nden çıkardığım belgelerden de oldukça yararlandım.

ABSTRACT No doubt is that Second World War was the most surrounding destruction that human kinds wittnessend. That War caused millions of people to have lost their life, apart from material loses and damaged. Turkish Republic managed to stay apart from that war though Turkish Republican officiers fellin difficulty infacing the hardness of the war in this period. There were much important attribuatitions of Numan Menemencioğlu, firsty as the general secretary of Foreign Affairs Ministry, lately as being himself as Ministry of Foreign Affairs in order to have settled up the strategy of Foreign Affairs in Politics of Turkish Republic. In this study prepared as apost-graduate thesis, I've tried to get the life story of Numan Menemencioğlu and his role taken part in Foreign Affairs Politics of Turkish Republic during 1930-1945 years in to consideration. After Turkish Republican officiers had spent much efforts so as that they could attribuate the settlement of peace both in regional and international mean. Numan Menemencioğlu is one of the officiers who were in favour of Atatürk's saying `Peace at Home, peace in the World` and in the commintment of this agreement and conclusion, he took efficient parts in carrying out the Foreign Affairs of Turkish Republic. Those are the examples of that Montreux passages commintments being signed, the matter of Hatay being solved and his efficient efforts in forming the alliance of Turkish, England and French States. Apart from these, the most vital one was that by his commintment of politics of Atatürk's saying for peace and his great efforts to have kept still in that conclusion in politics for having the Turkish Republic kept apart from the war, he managed to keep Turkish people and Republic away from the war and harshness the war brought into. He was much admired in having faced the imposes got dense by the allience forces on Turkish state was to get in the war, in the progress in the second war, especially in 1943, first and second Kahire Conferences, in the lately years of that war he was obliged to resing from his duty as Foreign Affairs of ministry as a conclusion of the Allianced States that he got much responsibility of that Turkish Republic hadn't attended the World War II. In this study in which I got Numan Menemencioğlu' s role in Foreign Affairs of Turkish State, I tried to put forwards his attribuations in carrying out Foreign Affairs VIpolitics of Turkish State in 1930-1945, so that I could get facility of evaluating his role taken part in Foreign Affairs politics in that period as well. While having done these evaluations, I've rather made use of the documents taken from the Presidcntal Republic archive beside that the pressed documents. VII