M.G.S. Hodgson`ın tarih ve toplum tasavvurunda din: İslamileşmiş medeniyet

Abstract

İslam'ın Serüveni'ndeki temel problem, insanlığın bilinçli tercihlerini ve bunların doğurduğu kümülatif sonuçları, başka bir ifadeyle toplumsal değişimin ve kültürel yapılanmanın seyrini takip etmektir. Hodgson İslam medeniyeti hakkında böyle bir takibin her şeyden önce tarihsel olduğu müddetçe insanlık için bir anlam taşıyabileceğine inanır ve İslam tarihini tüm insanlığı ilgilendiren boyutları ile ele almayı hedefler. Bu yaklaşım tarihçiyi oryantalist İslam tarihi araştırmaları içinde ayrı bir yere oturtur. Yeni bir kavram kullanarak medeniyeti oluşturan toplumun `islamîleştiğini` (islamicate) ileri sürer: İslamîleşmiş toplum ona göre iki ayrı veçheden, din ve medeniyet seviyesinden ele alınmalıdır. Dünya tarihini içine alan genel çerçevede, farklı kültürel unsurların baskınlığında ortaya çıkan sonuçları dinî kılan ise temelde insan ve kozmos arasındaki irtibatın kurulmasıdır. İnsanlığın manevi eğiliminin bir yansıması olarak ele alınan dindarlık tarihçiye göre sosyokültürel koşullardan bağımsız bir kimliğe bürünemez.Bu noktada Hodgson İslamîleşmiş toplumun `dinsel ve kültürel gelenekler`ini tespit etmeye koyulur. Ona göre Bereketli Hilal'de doğup İran-Sami kültür terkibinin yer ettiği Nil-Ceyhun bölgesini kuşatan medeniyet, saf İslam olgusu üzerinden açıklanamaz. İslam ancak kültür ve diyalog sürekliliğini sağlayarak bu geniş bölgede var olan köklü geleneklere nüfuz edebilmiştir. Medeniyetin İslamîleşmesi ile sonuçlanan bu sürece göre İslamî nitelik taşıyan kültür nesneleri var olan dinsel ve kültürel geleneklerin doruk noktasını temsil eder. Bu açıdan İslam'ın Serüveni'nde İslam, İslamîleşmiş medeniyetin kurucu unsuru olarak ele alınmamıştır.Anahtar Kelimeler: İslam medeniyeti, Dünya tarihi, Oryantalizm, dinsel gelenek, İslam'ın Serüveni

The main problem in the Venture of Islam is following the conscious choices of humanity and their cumulative consequences, in other words, the course of social change and cultural structuring. Hodgson believes that such a pursuit of Islamic civilization may have a meaning for humanity as long as it is first and foremost seeks to address the history of Islam with all aspects of humanity. This approach puts the historian in a unique position in the studies of Islamic history driven by orientalist. He evaluated a new notion called `islamicate` or `islamicated`, used as main key in the Venture of Islam for the explication of a new civilization. According to Hodgson, Islamicated society can be understood through two different aspects: religion and civilization. In the most general sense, the establishment of the connection between man and the cosmos is what makes the results of the dominance of different cultural elements religious in the general framework of world history. Religiosity, which is considered as a reflection of the spiritual tendency of humanity, cannot assume an identity independent from sociocultural conditions.At this point, Hodgson sets out to identify the `religious and cultural traditions` of Islamicated society. According to him, the civilization, which was first born in Fertile Crescent and surrounded the Nile to Oxus region where the Iranian-Semitic cultural composition took place, cannot be explained by the fact of pure Islam. Islam has been able to penetrate the long-established traditions that existed in this vast region only through the continuity of culture and dialogue. This process resulted the Islamicisation of civilization, which led the cultural objects of Islamic civilization representing the culmination of religious and cultural traditions. In this respect, Islam is not considered as the constituent element of Islamicated civilization in the Venture of Islam.Keywords: Islamic civilization, World history, orientalism, religious tradition, Venture of Islam