Çağdaş bir eğitimci olarak Atatürk

Abstract

ÖZET Atatürk, ulusal egemenliğe dayanan, yeni bir Türk devleti kurmuş; kurduğu yeni devlette, geleneksel Türk toplumsal yapısını tamamen değiştirip, yeni bir düzen yaratmaya yönelmiştir. Yaratılacak yeni düzen de yeni tip insanı gerektirdiğinden, bu yeni insanın eğitim yolu ile yetiştirilebileceği gerçeğini çok iyi bilen Atatürk, eğitime önem vermiştir. O'nun eğitimin önemine olan bu inancı, kişiliği ile de bütünleşmiştir. Bu çalışmanın temel amacı Atatürk'ün kişiliği ile bütünleşen eğitim olgusu ile çağdaşlaşma olgusu arasındaki ilişkiyi, sorunları ve eğitim olgusunu ele alış biçimini incelemeye yöneliktir. Atatürk dönemini kapsayan bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Atatürk'ün yetiştiği dönem ve eğitim hayatı ele alınmıştır. Böyle bir liderin yetişmesinde, ailesinden başlayarak, içinde bulunduğu toplumsal ve kültürel çevresi ve yaşadığı dönemi belirleyen büyük olaylarla akımların Atatürk üzerindeki etkileri açıklanmıştır. 20. yüzyıl başlarında Osmanlı toplumunda, farklı görüş ve düşüncelere sahip bireylerin yetiştiği ikili bir eğitim sistemi ortaya çıkmıştır. Atatürk, hem geleneksel eğitim sisteminin uygulandığı eğitim kurumlarında kısa süre eğitim görmüş, hem de yeni öğretim yöntemleriyle eğitim yapan eğitim kurumlarında okumuştur. O'nun eğitim gördüğü bu okullar, tarihi gelişimleriyle birlikte ele alınmış ve bu okullarda uygulanan eğitim - öğretim yöntemlerinin Atatürk üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bunun dışında, Atatürk'ün eğitim gördüğü okullarda görev yapan ve Atatürk'ü olumlu ya da olumsuz yönlerden etkileyen bir kısım öğretmenleri de araştırılmıştır. Özellikle mesleğinde başarılı ve üstün nitelikleri olan ve eğitimde o dönem için yeni fikirler ortaya atan, yeni uygulamalara girişen bu öğretmenlerinin, Atatürk'ün kişiliğinin oluşmasındaki önemli etkisi ortaya konmuştur. İkinci bölümde Atatürk'ün Cumhuriyet öncesi eğitime bakışı, O'nun çeşitli tarihlerde verdiği söylevleri, demeçleri ve yaptığı konuşmalarındaki görüşleri ele alınarak açıklanmıştır. O, Türk toplumunu çağdaş] aştın cı eylemlere Kurtuluş Savaşı yıllarında başlamıştır. En zor koşullarda bile çağdaşlaşmanın zorunluluğunaII değinmiş, yaptığı konuşmalarında geleneksel eğitim sistemini eleştirmiştir. Eleştirdiği eğitim sistemi yerine, çağdaş eğitim sistemini gerçekleştirmeye yönelik eğitim ilkeleri önermiştir. Üçüncü bölümde Cumhuriyet döneminde Atatürkçü çağdaş eğitim sisteminin kurulmasına yönelik eğitim reformları ele alınmıştır. Atatürk'ün bu eğitim reformlarını gerçekleştirmeye yönelik uygulamaları ve reformları ele alış biçimi, O'nun `eğitim uygulayıcısı` yönü vurgulanarak açıklanmıştır. Atatürk, Türk toplumunu çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırmak için, önce Öğretim Birliği Yasası ile Türk eğitim sistemindeki ikiliğe son vermiştir. Eğitim sistemini yeni devlet düzenine uydurmak için de Heyet-i İlmiye toplantıları yapılmıştır. Daha sonra eğitimin ülkenin her köşesine ulaşması ve bilgisizliğin yok edilmesi amacıyla Atatürk, yazı devrimini gerçekleştirmiştir. Yazı devriminin uygulanması, yeni yazının tüm ulusça tanınması ve benimsenmesinde `Millet Mektepleri` ile başarıya ulaşılmıştır. Bu açıdan `Millet Mektepleri` yazı devrimi açısından değerlendirilerek ele alınmıştır. Atatürk, yeni kurduğu devletin varlığının devamım ve gelişmesini sağlayacak ulusal kültür değerlerinin de araştırılmasını istemiş ve bu amaçla Türk Tarih ve Türk Dil Kurumlarının kurulmasını sağlamıştır. Bu kurumların çalışmalarını da yakından izleyen Atatürk, dil ve tarih tezleriyle ulusuna köklü bir tarih şuuru aşılamak istemiştir. Türk toplumunu her yönden çağdaşlaşmaya yöneltmede eğitim kurumlarının önemini çok iyi kavrayan Atatürk, yüksek öğretim kurumlarını da öncüsü olduğu eğitim reformunun kapsamında tutmuş; bu doğrultuda Darülfünun kapatılarak yeni İstanbul Üniversitesi kurulmuş, Ankara Üniversitesinin temelleri atılmış ve Doğu Üniversitesi 'nin de kurulması ile ilgili çalışmalar başlatılmıştır. O, üniversite reformu ile bilimsel düşüncenin eğitimin her basamağında gelişmesini sağlamıştır. Çalışmanın sonuç bölümünde şu saptamalar yer almıştır : Atatürk, 19. yüzyılın ikinci yarısında yetişen ve 20. yüzyılda ülkenin yaşamı ve geleceği üzerinde rolü olan aydınlar kuşağma ait bir insandır. Yalnız O'nun devrine ve toplumuna etkisi, kendi kuşağından olan birçok aydın insanmkinden çok daha üstün olmuştur.m Atatürk'ün yetişmesinde ve çağdaş bir kişiliğe sahip olmasında ailesi, eğitim gördüğü okullar, öğretmenleri ve içinde bulunduğu toplumsal ve kültürel çevresinin etkisi olmuştur. Eğitim, çağdaş bir toplumu yaratmada en etkili araçtır. Atatürk de eğitim olgusunu, çağdaşlaşmanın bir aracı ve gerekli bir koşulu olarak ele almış çağdaş bir eğitimcidir. Atatürk dönemi, eğitim açısından kendine özgü bir niteliğe sahiptir. Cumhuriyet rejiminin yerleşmesi ve kökleşmesi çabalarının yaygın olduğu bir dönem olarak, eğitimin de bu amaçlar doğrultusunda biçimlendirilmiş olduğu dikkati çekmektedir. Atatürk, kurduğu Türkiye Cumhuriyeti devleti için yeni bir eğitim felsefesi ve politikası benimsemiştir. O'nun öngördüğü çağdaş eğitim ilkelerinin çoğu gerek nicel, gerek nitel yönden gerçekleşmiştir. Bu temel ilkeler, günümüz eğitim sistemi için de uygulanması gerekli olan ilkelerdir. Atatürk düşüncesinde amaçlanan insan tipi, akılcı, özgür, öz benliği ve kültüründen kopmamış, pozitif bilime dayanan, fikren ve bedenen gelişmiş, erdemli ve güçlü bir kişiliktir. Atatürk, bu özelliklere sahip çağdaş insan modeli yaratmada eğitimi araç olarak kullanmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda, eğitim alanında devrimler yapmıştır. Atatürk devrimlerinin amacı, Türkiye Cumhuriyeti 'ni her yönden gelişmiş ve çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmış bir devlet haline getirmektir. Atatürk düşüncesinde çağdaşlaşma, batı uygarlığının değerler sistemini temel almakla birlikte, bat taklitçiliğine yer vermeyen, kendi kültür değerlerimizle kaynaşmış, ileriye dönük bir gelişme sürecidir. Atatürk'ün varolma koşulu olarak algıladığı çağdaşlaşma olgusunun taşıdığı önemi bireylere anlatacak tek araç, Türk öğretmeni ve Türk ulusal eğitimidir. Atatürk de `başöğretmen` unvanı ile, çağdaş bir toplum yaratmada Türk öğretmeninin ve Türk halkının yanında etkin olarak yer almıştır. Günümüzde ve gelecekte Atatürkçü düşünceye sahip yeni kuşakları yetiştirmek için çağdaş eğitim verilmeli ve bu eğitimi uygulayacak çağdaş eğitimciler yetiştirilmelidir. (*)KÛMANTASYON MDERKEZİt

SUMMARY Atatürk founded a brand new Turkish state based on national sovereignty whereby he aimed at completely changing traditional Turkish social structure and establishing a new order. Since a new order requires new kind of people, Atatürk emphasized on education to a great extent because he was well aware of the fact that this new person could only be brought up by sound education. His faith in the education had become an integral part of his personality. Main purpose of this study is to review on the relation Atatürk establishes between education concept which reflects a significant part of Atatürk's personality quite well, and his way of dealing with education and the problems accompanied with it. This study which covers Atatürk era consists of three chapters. First chapter covers the era during which Atatürk was brought up, and his educational life. This chapter reveals the his social and cultural environment in which such a leader was brought up, starting from his family days, and great events and movements which market his era and had a huge influence on his period. At the beginning of 20th century, a binary educational system had been prevailing the Ottoman Empire during the beginning of 20th century, by which two groups of individuals with different ideas and opinions were brought up. Atatürk was educated at both traditional education system's institutions for a short time and new and modern institutions. These schools wherein Atatürk had his education are explained in chronological order together with their historic developments and the influence of training-education methods in these schools on Atatürk are examined. Apart from the these, some teachers who had worked in those schools and had a negative or positive influence on Atatürk are reviewed. In particular these teachers, who were successful in their profession and competent and talented ones, and who proposed innovative ideas for that period and started up new applications had a significant influence in moulding Atatürk's character and personality. Second chapter involves the ideas of Atatürk on pre-Republican era's education highlighted by his speeches, orations, and expressions. He started upV actions and works for modernizing Turkish society during the War of Independence. Even under the toughest conditions he always expressed the necessity for modernization He suggested educational principles towards realizing a modern education system instead of the one he had been criticizing harshly. Third chapter deals with educational reforms towards establishing modern Atatiirkist education system during the Republic era. The applications by Atatürk to realize these educational reforms and, his way of carrying out reforms are all explained by focusing on bis `educative` aspect. First of all, Atatürk terminated the binary education system in Turkish education system thanks to Code for Uniform Education Union in order to level up Turkish society to modern civilization standards. Scientific Committee meetings were held to harmonize educational system to that of new state order. Later on Atatürk realized Revolution of Alphabet in order to carry the education to each and every comer of the country and to eliminate ignorance. Thanks to `National Schools` alphabet revolution was put into application in a sound manner, and was adopted and recognized by the whole nation. In this respect `National Schools` are considered and explained with respect to `National Schools`. Atatürk requested that national cultural values that would help the continuity and development of the existence of newly-founded state were to be inquired, and thus Institution of Turkish History, and Institution of Turkish Language were founded. Having continuously monitored the works carried out by these institutions, Atatürk was willing to inoculate a deep-rooted history consciousness to his nation by means of language and history theses. Having understood the significance of educational institutions in achieving modernization in every respect very well, Atatürk extended the scope of education reform he was leading, to cover higher education institutions. In this respect, Darülfünun, an ancient educational institution was shut down and instead, Istanbul University was founded. Foundation was laid down for Ankara University and the works for founding an Eastern University were initiated. Atatürk ensured that scientific thinking was to be involved in every stage and step of education by means of university reform. Conclusion part of the study covers the following issues: Atatürk is a character who was brought up in the second half of 19th century, but a member ofVI enlightened people's generation which influenced the life and future of the country in the 20th century. However, his influence on his society and era was particularly far greater than many enlightened people originated from his generation. His family, the schools he was trained, his teachers and the social and historical environment in which he has lived were the major factors which allowed him to mould a modern character. Education is the most effective means in creating a modern society. Atatürk is a modern educationalist who considers the concept of education as a necessary condition and a means towards modernization. Ataturk's era involves a unique character in terms of education. That era was a period during which efforts to settle and well-establish the Republic regime were ample and it is noticeable that education was also shaped in accordance with these purposes. Atatürk adopted a new education philosophy and policy for the state of Turkish Republic which he himself had founded. Many of modern education principles projected by him were realised in terms of both qualitative and quantitative aspects. These basic principles are the ones required to be applied also for our today's education system. The kind of individual contemplated under Atatürk thinking is a wise, free, strong and virtuous personality not alienated to his self-identity and culture and whose thinking is based on positive science with well-developed physical and mental characteristics. Atatürk used education as a means to create a modern individual model with these superior characteristics. The purpose of revolutions carried out by Atatürk is to level up the Turkish Republic to the modern civilization level well-developed in every aspect. According to Atatürk thinking modernization is a progressive development process which does not tolerate to western imitation and is well-blended with our cultural values, notwithstanding the fact that value system of western civilization is taken as basis. The only means to express the importance of modernization concept, which is regarded by Atatürk to be the sole way for existence is Turkish teachers and Turkish national education. Atatürk, too, was a great and active supporter of Turkish public and Turkish teacher to create a modem society, under the title of `Principal`.VII A modern education should be provided to bring up new generations inoculated with Atatürkist thinking as of today and in future and modern educationalists should be brought up so that this modern education is put into application. TC VtanXttRElfif KÜRÜ!