İlk ve ortaöğretim ders kitaplarında laiklik (1929-1960)

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın konusu,Türkiye Cumhuriyeti'nin yapılanmasında temel işlevi olan laikliğin ders kitaplarına yansıyışıdır. Çalışmada incelenen dönem, `Yeni Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun`un çıktığı 1929 ile 1960 yıllan arasıdır. Çok partili yasama geçişle birlikte iktidar partisi CHP'nin 1947'deki VII. kongresinde su yüzüne çıkan laiklik tartışmaları, ilköğretimde okutulan derslere yansımış, isteğe bağlı da olsa, 1949'da programa din dersleri konmuştur. Ana babaların isteğine bağlı olarak okutulan din dersi kitapları dahil, DP iktidarına kadar, ilkokul birinci sınıftan lise son sınıfa kadar genel olarak `sözel` diye adlandırılabilecek Türkçe, tarih, coğrafya, yurt/yurttaşhk bilgisi, felsefe, sosyoloji vb. ders kitaplarının içeriği, siyasi iktidarın laiklik konusuna verdiği önemi göstermektedir. Bu dönemin ders kitaplarına yansıyan, her türlü dinsel etkiden uzak `dünyevi` bakış açısıdır. 1929-1950'nin ders kitapları, hiçbir koda gereksinim duymadan, açıkça, bilimi ve aklı öne çıkarmıştır. Demokrat Parti iktidarıyla birlikte, din dersi kitapları, önceki dönemin, `bütün dinlere nesnel yaklaşım`ından uzaklaştnılmış; Müslümanlık ve mezheplerinden Sünni/Hanefilik öne çıkarılmıştır. Yeni iktidar, eskisiyle laiklik konusunda `hesaplaşmak` için ders kitapları arasından din dersi kitaplarını seçmiştir. öteki ders kitaplarından tarih dışındakiler, laikliği benimsetmeye yönelik, neredeyse, bütün metin ve anlatımlardan anlatımlardan yeniden yazdırılmıştır. Tarih kitaplarında ise laiklik kavramının içi boşaltılmış, kavram `din ve devlet işlerinin ayrı olması`na indirgenmiştir. Bu çalışmanın, ders kitaplarında tarihsel süreç içinde, laiklikten adım adım, nasıl uzaklaşıldığını göstereceğini umuyoruz. m

ABSTRACT The subject matter of this work is the way in which the idea of secularism, which had a fundamental function in the making of the Republic of Turkey, has been reflected in the textbooks for primary, junior-high and high schools. The time period that is studied is between 1929, which is the year that the law for the acceptance of the new Turkish alphabet was passed, and 1960. Discussions on secularism surfaced after the beginning of the period with multiple political parties; in particular during the 7th meeting of CHP (the party then-in power), that took place in 1947. These discussions also affected those about education, and in 1949, religion courses -although elective- were integrated into the education system. Until the Democrat Party (DP) came into power, the content of textbooks for courses on `social sciences` such as Turkish, geography, history, philosophy, sociology, `citizenship,`, etc., as well as religion (which could be studied depending on the will of the parents), reflected the high importance given to secularity by the party in power. The viewpoint reflected by the textbooks of this period is a `worldly` one, without religious overtones. The textbooks of the period 1929-1950 openly promote a scientific viewpoint. After the DP came into power, the textbooks on religion have departed from the `objective viewpoint towards all religions` which was followed in the books of the previous period. Islam, and in particular the `Sunni (Sunnite)/Hanefi` sect of Islam, began to be promoted. The new party in power had chosen the textbooks on religion as a place to `counter` the secular approach of the previous one. All the other textbooks apart from those on history, have been stripped off almost all sections that promote secularity. In history books, the concept of secularity has been trivialized to the `separation of state and religious affairs.` We hope this work will display how the textbooks have been distanced from secularity step by step, through a recent historical period in Turkey. IV