Savaş yıllarında Türkiye` de sosyal yardım faaliyetleri (1914-1923)

Abstract

ÖZETSavaş Yıllarında Türkiye'de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914-1923) adlı tezçalışmamızda sosyal yardım kavramının Türkiye'deki yerleşmesi ve gelişmesinin seyri,Birinci Dünya ve Kurtuluş Savaşı yıllarında sosyal yardım anlayışı çerçevesinde yoksullarayapılan yardımlar, devlet ve hayır kurumlarının çalışmaları merkezinde ele alınarakincelenmiş ve sosyal yardım uygulamalarının belirlenen dönem içinde geçirdiği aşamalaranlatılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla hazırlanan tezimiz giriş bölümünü takiben üç anabölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünün ana temasını II. Abdülhamid ve ttihat ve TerakkiPartisi'nin iktidarlarının sistemsiz, ama kendine has yapısı olan sosyal yardım algısı vegeleceğe yön veren uygulamaları oluşturmuştur.Birinci bölüme yoksulluğun kökleşmesinde etkinliği tartışılmaz olan savaşın toplumüzerindeki etkisi ve savaşın gündelik hayata getirdiği olumsuzluklara değinilerek başlanmış,ardından dönemin yardıma muhtaç grupları incelenmiştir. Savaşın mağduru olan dul kadınlarve özellikle kimsesiz, bakıma muhtaç çocuklar bu bölümün temel başlığını olmuştur. Tespitedilen yardım grupları yanında muhtaçlığı belirli kıstaslarla belirlenmiş yoksullara yapılanmaaş ödemeleri üzerinde de durulmuştur.kinci bölüm tarihsel seyir içindeki sosyal yardım örgütlenmesinin geçirdiği evrelerinele alındığı bölümdür. Sıhhiye ve Muavenet-i ctimaiye Vekaleti'nin kurulması ve adı geçenvekaletin çalışmaları bu bölüm içinde ağırlıklı olarak ele alınmaktadır. Devletin sosyal yardımuygulamalarının incelenmesinden sonra hayır kurumları üzerinde durularak, devrin en dikkatedeğer sosyal yardım kuruluşu olan Hilal-i Ahmer Cemiyeti ve faaliyetleri incelenmiştir. Hilal-i Ahmer Cemiyeti ile ilgili satırları Himaye-i Eftal Cemiyeti ve fukaraperver cemiyetlerihakkında bilgi veren satırlar takip etmektedir. şgal devletlerinin yardımları yanında yineyabancı bir yardım kurumu olan Amerikan Yakındoğu Yardım Örgütü'nün çalışmaları bubölümün dikkat çeken konuları arasında yer almaktadır.Üçüncü bölüm sosyal yardım harcamalarının finansmanı ve sosyal yardımuygulamalarında görülen suistimaller olmak üzere iki önemli konunun irdelendiği bölümdür.Alt başlıklarda devlet bütçeleri yanında ulaşılabilen vilayet bütçeleri ele alınarak, yapılanharcamalar üzerinde durulmuştur ve sosyal yardıma ayrılan payların bütçeler içindeki oranıhesaplanmıştır.Tezimizin desteklenmesinde Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivlerindebulunan arşiv belgeleri yanında, yine arşiv tasnifleri içinde yer alan mülkiye memurlarınınhazırlamış olduğu raporlar, arşiv belgeleri dışında kamu kurum ve kuruluşları yanında hayırkurumlarının çalışmalarını anlattıkları kitaplar ve devrin tanınmış yazarlarının kitap vemakaleleri kullanılmıştır. Eksik kalan pek çok noktanın aydınlatılmasında devrin basının iriliufaklı pek çok haberi etkili olmuştur.

ABSTRACTIn our thesis study named Welfare Work Activities in Turkey During the War Years(1914-1923), following subjects are analyzed on the basis of the works of governmentalinstitutions and charitable institutions: the settlement and development course of welfareconcept in Turkey, poor relief made within the welfare conception during the First World Warand Turkish Independence War. And the phases which the execution of welfare works had inthe stated period are tried to be explained. Our study that is prepared with this aim consists ofthree main chapters subsequent to the introduction chapter. Leitmotive of introduction chapteris consisted of welfare perception of Abdülhamid II and ttihat ve Terakki Partisi (Unity andProgress Party) governments which is unsystematic but has a specific disposition.The first chapter begins with touching on the effect of the war on society which hascertain efficiency on deepening of poverty and the grievances in daily life which is brought inby war. Then the groups of the period those are in need of assistance are analyzed. The widowwomen who are aggrieved because of the war and especially homeless children and thechildren who need care consist the main topic of this chapter. Addition to the stated groupswho neeed help, salary payment to poor people whose poverty is determined by certaincriteria is also emphasized.The second chapter is the one that discusses the phases which the welfare organisationhad in the historical course. Establishment and activities of Sıhhiye ve Muavenet-i ctimaiyeVekaleti (Ministry of Health and Welfare) are significantly discussed in this chapter. Afteranalysis of welfare activities of the government, emphasizing charitable institutions, Hilal-iAhmer Cemiyeti (The Red Crescent) which is the most note-worthy welfare organisation ofthe period and its activities are analyzed. The lines which give information about Hilal-iAhmer Cemiyeti are followed by the lines which give information about Himaye-i EftalCemiyeti (Children Protection Association) and charitable associations. As well as the assistsof occupying states, actions of the American Near East Relief Organisation which is also aforeign assistance institution are some of the conspicuous subjects of this chapter.The third chapter is the one that studies two important topics: financing of expenses ofwelfare works and abuses occurred in execution of welfare works. At subheadings as well asgovernmental budgets, some provincial budgets which could be reached are discussed,expenses are emphasized and the ratio of allocation for welfare work amongst the budgets iscalculated.While supporting our thesis, in addition to the archive documents those are in theOttoman and Republic Archives of Prime Ministry, the reports those are also in archiveclassifications and prepared by the civil service officers, apart from archive documents thebooks which the governmental institutions and charitable institutions report their actions inthem and books and articles of famous authors of the period are turned to account. Many bigand little reports of the period?s press were impinged on clarifying many deficient points.